Aranzueque

La villa actual asitióse, yá en dómina musulmana, sobre una pequeña terraza cuaternaria a cien metros del calce del ríu Tajuña y a cincuenta del regueru de la Vega de Valdarachas. Nesta llomba edificaríense la ilesia, rematada en 1533 y consagrada a la Virxe de l'Asunción, y les cases más antigües. Dempués estenderíase la población escontra'l ríu.

El términu municipal llenda coles villes de Yebes, Horche, Guadalaxara, Armuña de Tajuña, Renera, Hontoba, Loranca de Tajuña y Valdarachas.

La llocalidá dispón d'una ponte de mediaos del sieglu XIX sobre'l ríu Tajuña.Tamién caltién del vieyu Camín Real, un afitáu miriamétrico con distancies a dellos destinos: Alcalá (de Henares) 30 (km), Madrid 60 (km) y Pastrana 31 (km). Allugáu na actual carretera autonómica de segundu orde CM-2027 PK 9,400

• Últimu fin de selmana d'agostu, celébrense los festexos dedicaos a Santu Domingu, patrón del pueblu. Inclúin encierres pel campu de reses bravos, con posterior trepa na nueva plaza. Dende l'añu 2002 y por iniciativa de la Corporación municipal y de l'aportación voluntaria de munchos de los sos vecinos, dispón Aranzueque de plaza de toros permanente.
• Tamién ye tradicional la celebración de San Antonio de Padua, cada 13 de xunu.

Aranzueque, pola mesma etimoloxía del so nome, tien orixe prerromanu. El filólogu Rafael Lapesa dexó escritu que, traducíu al traviés del vascu actual, Aranzueque vien significar zona d'espinos. Otros autores indiquen que se trataría de el vuesu valle.

Topáronse dellos xacimientos prerromanos dientro del términu municipal, especialmente nes paraxes del Cuetu de los Moros y en El Castillejo, qu'inclúin un túmulu funerariu carpetanu.

Tres reconquistar de la contorna, a finales del sieglu XI, esta población quedó integrada como aldega nel común de villa y tierra de Guadalaxara y suxeta al so fueru de realengu. Pero en marzu de 1428, el rei Xuan II de Castiella, fixo donación de Aranzueque y otres 11 aldegues vecines a la so hermana la infanta doña Catalina. Pero la guerra con Aragón, que sofitó la infanta fizo qu'al añu siguiente volvieren al señoríu real. Hasta que'l 18 d'agostu de 1430 el mesmu rei facer villa primeru y donó dempués a unu de los sos principales cortesanos, don Íñigo López de Mendoza, marqués de Santillana. Perteneció pos al señoríu de los Mendoza, los condes de Tendilla y marqueses de Mondéjar hasta bien entráu'l sieglu XIX.

N'avientu de 1579 Aranzueque disponía de 150 cases y otros tantos vecinos, según contestaron a los funcionarios del censu del rei Felipe II, l'entós alcalde ordinariu Francisco Calvo y los rexidores Juan Gómez el vieyu y Mateo Sánchez.

Mientres la primer guerra carlista, el 19 de setiembre de 1837, nes sos cais y xunto a la ponte sobre'l Tajuña llibróse una importante batalla ente les tropes carlistes, col pretendiente Carlos María Isidro de Borbón al frente, y l'exércitu isabelín, comandado pol xeneral Baldomero Fernández Espartero. La victoria d'esti postreru esvalixó la Espedición Real del pretendiente y los que nun cayeron prisioneros o desertaron tuvieron que tornar a les sos bases nes Vascongadas.

Allugada na antigua ruta a los baños de La Isabela, bien célebre nel sieglu XIX, dispunxo Aranzueque d'acreditada posada, la llamada casa del Indianu por pertenecer a un potentáu personaxe, don Manuel Pardo, nacíu en Cartagena de Indias a metá del sieglu XVIII, que llegó a la villa hacia 1790 y casó cola aranzuequeña María del Carmen López Soldado. Na portada blasonada d'esta casona entá puede contemplase'l so escudu d'armes. Y ye tradición na villa qu'ellí s'agospiaron, en más d'una ocasión, el rei Fernandu VII y dos de los sos cuatro esposes: doña Isabel de Braganza y doña María Josefa de Saxonia.

A partir de 1815, en Aranzueque se avecindó el célebre guerrilleru alicantín y llugarteniente de L'Encerriscáu, José Nomdedeu, quien combatiendo a los franceses nesta contorna forxara una gran amistá col personaxe más poderosu de la villa, don Mariano Pardo, herederu del Indianu citáu enantes.

• 
  Vista xeneral.
• 
  Plaza mayor.
• 
  Conceyu.
• 
  Ilesia parroquial.
• 
  Ponte sobre'l ríu Tajuña.
• 
  Moyón del Camín Real.

• Conceyos de Guadalaxara

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Aranzueque .
• Páxina sobre Aranzueque.