Чэмпіяна́т сьве́ту па футбо́ле 2022 году — 22-і чэмпіянат сьвету па футболе, фінальны турнір якога прайшоў у 2022 годзе ў Катары. Арганізатар чэмпіянату сьвету 2022 году быў названы 2 сьнежня 2010 году ў швайцарскім Цюрыху. Турнір праводзіўся з 20 лістапада па 18 сьнежня 2022 году. Гэта быў першы чэмпіянат сьвету, які калі-небудзь ладзіўся ў арабскім сьвеце[1]. Да таго ж, гэта быў другі чэмпіянат сьвету, які будзе цалкам праводзіцца цалкам у Азіі пасьля 2002 году, калі турнір праходзіў у Рэспубліцы Карэі і Японіі. У спаборніцтве бралі ўдзел 32 дружыны, і гэта быў апошні турнір у такім фармаце, бо ўжо ў 2026 годзе на турніры ў ЗША, Мэксыцы і Канадзе заплянаванае павелічэньне да 48 камандаў. Праз моцную летнюю сьпёку ў Катары гэты чэмпіянат сьвету ладзіўся з канца лістапада па сярэдзіну сьнежня, што зрабіла яго першым турнірам, які не праводзіўся ў траўні, чэрвені або ліпені. Спаборніцтва ладзілася ў скарочаны час прыкладна за 28 дзён[2]. Першы матч на турніры прайшоў паміж зборнымі Сэнэгалу і Нідэрляндамі на стадыёне Эль-Тумама ў Досе. Фінал адбыўся 18 сьнежня 2022 году ў нацыянальны дзень Катару. Дзейным чэмпіёнам была зборная Францыі[3].
Выбар манархіі Катар у якасьці арганізатару турніра суправаджаўся скандаламі пра карупцыю і магчымую куплю згаданага чэмпіянату[4]. 5 лістапада 2014 году прэзыдэнт УЭФАМішэль Плятыні заявіў, што чэмпіянат будзе праведзены толькі ўзімку празь невыносную сьпёку ў летні пэрыяд.[5]. Гэты факт выклікаў абурэньне некаторых эўрапейскіх фэдэрацыяў футболу. Катар плянуе выдаткаваць на чэмпіянат 200 мільярдаў даляраў. Дзеля параўнаньня, на чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году было выдаткавана 14 мільярдаў даляраў[6].
Абраньне Катару суправаджалася абвінавачваньнямі ў хабарніцтве і карупцыі з удзелам сябраў выканаўчага камітэту ФІФА[7]. Гэтыя абвінавачваньні расьсьледваліся нутранымі структурамі ФІФА. Згодна з справаздачай усе абвінавачваньні былі зьнятыя, але галоўны сьледчы Майкл Гарсія апісаў справаздачу як няпоўную і з памылковымі ўяўленьнямі[8].
У траўні 2015 году фэдэральныя пракуроры Швайцарыі распачалі расьсьледаваньне мажлівай карупцыі і адмываньня грошай, зьвязаных з заяўкамі на чэмпіянат сьвету 2018 і 2022 гадоў[9]. У жніўні 2018 году былы прэзыдэнт ФІФА Зэп Блятэр сьцьвярджаў, што Катар выкарыстаў сакрэтныя апэрацыі, мяркуючы, што камітэт быў падмануты, дзе таго, каб Катар атрымаў перамогу сваёй заяўкі[10]. Паводле некаторых расьсьледаваньняў было выяўлена, што Катар дамагаўся перавагі, наняўшы былога афіцэра ЦРУ, каб шпегаваць за супернікамі і ключовымі футбольнымі чыноўнікамі[11].
Катар сутыкнуўся з моцнай крытыкай праз забесьпячэньне замежных работнікаў, якія ўдзельнічалі ў будаўніцтве аб’ектаў да чэмпіянату сьвету, а «Міжнародная амністыя» спасылалася на прымусовую працу і ейныя дрэнныя ўмовы[12]. Паведамлялася, што працоўныя мігранты былі вымушаныя плаціць хабар, каб быць працаўладкаванымі[13]. Газэта Guardian паведаміла, што многім работнікам адмаўляюць у ежы і вадзе, а таксама своечасова не сплачваюць заробак. У пэрыяд з 2015 па 2021 гады ўрад Катару зладзіў шэраг рэформаў дзеля паляпшэньня ўмоваў працы, усталяваўшы ў тым ліку мінімальную заробную плату для ўсіх рабочых. Паводле зьвестак арганізацыі «Міжнародная амністыя», умовы жыцьця і працы замежных рабочых не палепшыліся за апошнія гады[14].
Шэсьць кантынэнтальных канфэдэрацыяў ФІФА ладзілі ўласныя адборачныя спаборніцтвы. Усе асацыяцыі-сябры ФІФА, якіх на час адбору было 211, мелі права на ўдзел у кваліфікацыі. Катар, як гаспадар, аўтаматычна кваліфікаваўся на турнір. Аднак АФК абавязала Катар удзельнічаць у азіяцкім адборачным этапе, паколькі першыя два раўнды таксама выступаюць у якасьці кваліфікацыі да Кубка Азіі 2023 году[15]. Паколькі Катар выйшаў у фінальную стадыю ў якасьці пераможцаў у сваёй групе, Лібан, які заняў другое месца, выйшла замест Катару далей[16]. Дзейны чэмпіён зборная Францыі таксама як звычайна прайшла кваліфікацыйны этап[17]. Сьвятая Люсія спачатку ўзяла ўдзел у кваліфікацыі, але пазьней зьнялася з кваліфікацыі перад першым матчам. Паўночная Карэя зьнялася з адборачнага раўнду праз праблемы бясьпекі, зьвязаныя з пошасьцю каранавірусу. Амэрыканскае Самоа і Самоа зьняліся з кваліфікацыі перад лёсаваньнем. Тонга адмовілася ад удзелу з прычыны стыхійных бедзтваў. Праз каранавірус Вануату і Астравы Кука таксама зьняліся з адбору. Расея была адхіленая ад спаборніцтваў праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну[18].
Згодна з рэглямэнтам, каманды-удзельніцы павінны скласьці папярэднія склады з 55 футбалістаў да 21 кастрычніка і даслаць іх у офіс ФІФА. Такія сьпісы па жаданьні фэдэрацыяў могуць не апублічвацца. Канчатковая заяўка мае быць складзенай да 13 лістапада. У жніўні 2022 году ФІФА павялічыла магчымую максымальную колькасьць гульцоў з 23 да 26.
Першыя пяць прапанаваных стадыёнаў для правядзеньня чэмпіянату сьвету былі прадстаўленыя ў пачатку сакавіка 2010 году. Катар спрабуе пабудаваць і падрыхтаваць стадыёны такім чынам, каб кожны зь іх адлюстроўваў гістарычныя і культурныя асаблівасьці Катара, а праекты адпавядалі наступным крытэрыям, як то палягалі на спадчыне, мелі камфорт, даступнасьць і ўстойлівасьць[19]. Стадыёны будуць абсталяваныя сыстэмамі астуджэньня, накіраваны на зьніжэньне тэмпэратуры на стадыёне да 20°C, але пакуль невядома, ці будзе гэта працаваць на адкрытых стадыёнах. Як было заяўлена, стадыёны будуць адпавядаць прынцыпу Zero Waste. Верхнія повысі стадыёнаў будуць разабраныя па сканчэньні чэмпіянату сьвету і перададзеныя краінам зь менш разьвітай спартовай інфраструктурай[20][21]. Катар імкнецца адпавядаць патрабаваньням сэртыфікацыі Сусьветнай сыстэмай ацэнкі ўстойлівасьці для ўсіх стадыёнаў чэмпіянату сьвету. Усе пяць запушчаных праектаў стадыёнаў былі распрацаваныя нямецкім архітэктарам Альбэртам Шпэерам і партнэрамі[22]. Стадыён Эль-Байт будзе адзіным з васьмі крытым стадыёнам[23].
У справаздачы, якая пабачыла сьвет 9 сьнежня 2010 году, цытуюцца словы прэзыдэнта ФІФА Зэпа Блятэра, што іншыя краіны могуць прымаць некаторыя матчы падчас чэмпіянату сьвету. Аднак у справаздачы не былі названыя канкрэтныя краіны[24]. Блятэр дадаў, што любое такое рашэньне спачатку павінна быць прынята Катарам, а затым ухваленае выканаўчым камітэтам ФІФА[25]. Прынц Ярданіі Алі бін аль-Гусэйн сказаў аўстралійскаму выданьню Associated Press, што правядзеньне гульняў у Бахрэйне, Аб’яднаных Арабскіх Эміратах і, магчыма, у Саудаўскай Арабіі дапаможа ўключыць жыхароў рэгіёну падчас турніру[26]. Паводле справаздачы, апублікаванай у красавіку 2013 году Merrill Lynch, інвэстыцыйна-банкаўскім падразьдзяленьнем Банку Амэрыкі, арганізатары ў Катары папрасілі ФІФА ўхваліць меншую колькасьць стадыёнаў праз рост выдаткаў[27]. Выданьне Блумбэрг паведаміла, што Катар жадае скараціць колькасьць пляцовак да васьмі ці дзевяці з дванаццаці першапачаткова заплянаваных[28]. У студзені 2019 году Джаньні Інфантына заявіў, што ФІФА вывучае магчымасьць правядзеньня матчаў у суседніх краінах падчас турніру, каб зьнізіць палітычную напружанасьць[29].
Лёсаваньне групавога этапу прайшло 1 красавіка 2022 году. Каманды былі падзеленыя на 8 групаў па 4 каманды. Па дзьве найлепшыя каманды з кожнай групы выйдуць ў 1/8 фіналу.
Асноўныя крытэрыі разьмеркаваньняў у табліцах групаў (у адпаведнай прыярытэтнасьці)
1. Пункты, набраныя за вынікі ў матчах: перамога — 3 пункты; нічыя — 1 пункт; параза — 0 пунктаў.
2. Розьніца забітых/прапушчаных мячоў у каманды ва ўсіх матчах групы.
3. Колькасьць забітых камандай галоў ва ўсіх матчах групы.
4. Колькасьць пунктаў у матчах паміж разгляданымі камандамі.
5. Розьніца забітых/прапушчаных мячоў у матчах паміж разгляданымі камандамі.
6. Колькасьць забітых камандай галоў у матчах паміж разгляданымі камандамі.
7. Пункты за чыстую гульню (ад 0 ў адмоўнасьць): жоўтая картка -1 пункт; непрамая чырвоная картка (другая жоўтая) -3 пункта; прамая чырвоная картка -4 пункта; жоўтая картка, потым прамая чырвоная -5 пунктаў. (За матч да 1 гульца можа быць прыменены адзін вылік зь пералічаных)
Іранская заўзятарка трымае банэр зь лёзунгам: «Жанчыны, жыцьцё, свабода».
Выбар Катару як краіны-гаспадаркі быў супярэчлівым, асабліва ў краінах Захаду[39][40][41]. Розныя камэнтатары ахарактарызавалі гэта як культурнае сутыкненьне паміж прынцыпамі ісламскай маралі і нормамі сьвецкіх заходніх лібэральных дэмакратыяў[39][42]. Чарлі Кэмпбэл з часопісу Time дадаткова адзначыў, што супярэчнасьці сьведчаць аб зьніжэньні ўплыву Захаду як у футболе, гэтак і ў геапалітыцы[42].
Шэраг экспэртаў і СМІ выказалі занепакоенасьць аб прыдатнасьці Катару да правядзеньня турніру[40][41][43][44] праз стан правоў чалавека ў краіне[40][41], арыентуючыся на ўмовы працы рабочых і на правы прыхільнікаў ЛГБТ[40][41][44][45]. Гасан Абдула аль-Тавадзі, генэральны дырэктар па арганізацыі чэмпіянату сьвету ў Катары, заявіў, што ўлады дазволяць спажываньне алькаголю падчас розыгрышу кубка сьвету[46], не зважаючы на тое, што спажываньне алькаголю ў гэтым арабійскім краю забароненае, паколькі прававая сыстэма краіны палягае на шарыяце[47]. Тым ня менш, перад самым пачаткам спаборніцтва ўзьніклі праблемы з выкананьнем дамоўленасьцяў, у тым ліку зьмены правілаў, якія тычацца забароны на алькаголь[48].
Кліматычныя ўмовы таксама прымусілі некаторых функцыянэраў выказаць сумнеў аб мажлівасьці зладзіць турнір у Катары, бо першапачатковымі пляны аб абсталяваньні стадыёнаў сыстэмамі ахалоджаваньня саступілі месца патэнцыялу пераносу даты зь лета на зіму[40]. У траўні 2014 году Зэп Блятэр, які займаў пасаду кіраўніка ФІФА на момант абараньня гаспадара, але пазьней быў звольнены з пасаду праз карупцыйныя чыньнікі, адзначыў, што абраньне Катару стала памылкай[40][49]. Ён дадаў, што вырашальнымі былі галасы дэлегатаў з афрыканскіх і азіяцкіх канфэдэрацыяў[50].
^Hayajneh, Abdelnaser; Elbarrawy, Hassan; El Shazly, Yassin; Rashid, Tarek (December 2017). «Football and Sustainability in the Desert, Qatar 2022 Green World Cup’s Stadiums: Legal Perspective». European Journal of Social Sciences: С. 475—493. SSRN 3096185.
Аргентына
Францыя
Харватыя
Марока
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
