Penmarc'h

• Dont a rafe an anv "penn marc'h" eus stumm an aodoù. N'eo ken nemet ur vartezeadenn avat. Klotañ a ra an anv brezhonek-se gant an anv "Kab Kaval" a zo e gevatal-rik hag a zo a-orin latin. Kab Kaval a ra dave d'ar rannvro istorel a-bezh a zo un tamm bihan brasoc'h eget ar Vro Vigoudenn a-vremañ.

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[2].

• D'an 8 a viz Here 2010 e oa bet votet evit tizhout live 2 ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
• D'ar 27 a viz Gwengolo 2013 e oa bet roet d'ar gumun al label Ya d'ar brezhoneg a live 2.

Lec'hiet eo ar gumun e penn su bae Gwaien. Unan eus kumunioù pobletañ ar Vro Vigoudenn eo. Plaen hag izel a-walc'h eo tachennad ar gumun-se. Geunioù aod zo, anvet loc'hoù; darn zo bet disec'het da sevel tiez, e Sant-Wennole dreist-holl.

Peder rann a zo er gumun:

• Bourc'h Pennmarc'h, anvet Treoultre gwechall ;
• Sant-Wennole, ar porzh-pesketa bras ;
• Keriti, porzh pesketa bihanoc'h;
• Sant-Pêr, porzh bihan.

Ar C'heloù a vez graet eus ar c'herreg a gaver dirak porzh Keriti-Penmarc'h.

• Dekred eus ar 26 a viz Du 1790 war al le ret: e penn-kentañ 1791 e voe graet al le ouzh ar Roue, ar vro hag al lezennoù gant Pochit, person, ha Berrou, kure, hemañ o vout deuet war e c'her, n'oa ket pell^[3].

• Mervel a reas 200 gwaz eus ar gumun abalamour d'ar brezel, eleze 3,31% ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911^[4].

• Lazhet e voe ur c’haporal eus ar gumun d'an 11 a viz Ebrel 1920 en Ourfa e Turkia^[5].

• Mervel a reas 78 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel^[6].

François Péron, ur pesketaer eus Sant-Wennole, a voe fuzuilhet gant an Alamaned e Kerioled e Konk-Kerne d'ar 21 a viz C'hwevrer 1941 ; barnet e oa bet d'ar marv e Kemper goude bout bet o 'n em gannañ ouzh soudarded alaman e Sant-Wennole[7]. Un nijerez alaman Junkers Ju 52 A-1 (marilhet WNr 5589 ha kodet 1Z+M) a gouezhas e Penmarc'h d'ar 16 a viz Du 1940 ; pemzek milour a voe lazhet, beziet int e Plouzeniel[8]. D'ar 6 a viz Meurzh 1943 e kouezhas ur c'harr-nij B-17F-45-BO (marilhet 42-5262 ha kodet PU-F) eus aerlu ar Stadoù-Unanet, er mor nepell eus Sant-Yann, gant dek milour en e vourzh ; eizh anezhe a voe tapet gant an Alamaned, ne voe ket adkavet an daou all(fr)[9].

• Mervel a reas pevar milour eus ar gumun^[10].

• Tour-tan Sant-Pêr.
• Chapel ar Vadalen.

• 
  Iliz katolik Sant Nonna.

• An iliz katolik.
• Monumant ar re varv e-tal an iliz katolik, aozet gant René Quillivic, luc’hskeudenn^[11] ha kartennoù-post^[12]. Dioueliet e voe d’ar 17 a viz Eost 1922^[13].
• Monumant ar re varv er vered, luc’hskeudenn^[14].
• Plakenn ar re varv en iliz katolik, luc’hskeudenn^[15].

• 1843 : Alan-Vari Drezen, skrivagner brezhonek.

• François Péron, ur pesketour eus Sant-Wennole, bet fuzuilhet gant an Alamaned e 1941.

• 1887 : Yann-Vari Gwilhoù, beleg, bet savet meur a gantik e brezhoneg (Patronez dous ar Folgoad en o zouez) gantañ.

Meur a livour zo bet deuet da livañ da Benmarc'h.

Muioc'h a restroù diwar-benn

Penmarc'h

a vo kavet e Wikimedia Commons.

• (br) Penmarc'h war lec'hienn Geobreizh
• (fr) Lec'hienn brevez diwar-benn Penmarc'h