XIvet kantved

• Krouidigezh vojennel an Impalaeriezh Inka gant Manco Cápac.

• Henvarevezh maori e Zeland-Nevez (betek 1350).
  • Heñvel-mat eo strolladoù traezoù al lankad kentañ-mañ ouzh re Polinezia greiz, keladurioù maen levnet, higennoù askorn, maen ha kregin, ispilhennoù ha troioù-gouzoug askorn, treantoù ha nadozioù tatouiñ.
• Deroù savidigezh delwennoù kizellet Enez Pask (betek e-tro 1600). Hañvalout a ra niver annezidi an enez (degouezhet e-tro 400) bezañ aet en tu all da 7000 a dud. War goazhañ ez aio o sevenadur gant digresk produerezh ar boued hag ar c'hoad adal 1600. Stlapet e vo an holl delwennoù d'an douar e dibenn an XVIII^vet kantved hag e deroù an XIX^vet kantved. Niverus eo an delwennoù chomet diechu ha damsanket e mengleuzioù bazalt Rano Raraku, ar pezh a seblant lakaat war wel reuzioù trumm.

• Evit doare, deroù savidigezh monumentoù kentañ kêr Zimbabwe. O renkoù o dije graet ur boblad saverien deuet eus ar gwalarn e-touez ar vengleuzerien staliet en trowardroioù abaoe ar V^vet kantved pe war-dro.
  • Liammañ a ra lec'hiad Zimbabwe peurvanoù an douaroù izel gant re an uhelgompezennoù ma kav repu an tropelloù da vare koulzad ar glaveier pa gouezh gwalenn ar c'helien tse-tse war an douaroù izel.
• Kerkent hag an XIvet kantved e vije bet treizhet al Limpopo gant meuriadoù bantou zo. Goude-se o dije hedet an aod trema ar su.
• Eus an XIvet betek an XIII^vet kantved e talc'h penn an Aotrounez Dongola, e Nubia, ouzh donedigezh an Islam. Berzh a ra o stourm a-enep da araokadennoù o amezeien vuzulman. Un truaj a baeont da Egipt zo buket he holl nerzhioù a-enep d'ar groazourien e Siria hag e Palestina. Profitañ a ra Nubia gristen evit mirout he dizalc'hiezh.

• Bog rouantelezh Ghana.
  • 1076 : kregiñ a ra Impalaeriezh Ghana da vont a-dammoù war-lerc'h preizhadenn ar gêr-benn (Kumbi)
• Sevel a ra ar Vosied Stadoù brientinien a traoñiennoù kreiz hag uhel ar stêr Volta (XIvet ha XII^vet kantved). Tost d'ar rouantelezhioù muzulman, ez eo Yatenga ar rouantelezh nemeti n'eo ket ken fall anavezet a-douez ar rouantelezhioù enevuhezour-mañ.
  • Derc'hel penn groñs a ra ar Vosied ouzh araokadennoù an Islam hag ouzh o amezeien galloudusoc'h, armet hag aozet gwelloc'h egeto. Alies emañ ganto an intrudu war an argadiñ
• En em staliañ a ra an Douareged e bro an Air.
• En em ledañ a ra Kanem-Bornu suoc'h war-du Nigeria hiziv an deiz
• Krouet eo ar c'hentañ eus ar seizh Stad-keoded gant an Haousaed e Nigeria.
• Dont a ra biojoù an Hodh e Maouritania da vezañ un dezerzh.

• 1001 : Mahmoud Ghazni, rener muzulman Ghazni, a grog da gas argadegoù en hanternoz India; padout a raio betek 1027.
• En em gavout a ra e Tibet misionerien voudaat nevez deuet eus India; en o mesk, Âtîśa, genidik eus rouantelezh Pala e Bengal (1042). Heuliadoù a vo gant an "eil diazezadur"-mañ war stad politikel ha relijiel ar vro. En em staliañ a ra ar c'hladdalc'helezh ha teokratelezh Tibet e-pad ar mare-se. E-kichen an noblañs eo kreñvaet lec'h ar manatioù ken war an dachenn relijiel ha war dachenn traoù ar bed. E manatioù zo e chom bev ar gredenn hengounel a embann e vez adenkorfet al lama pe beleg meur ar gumuniezh en ur bugel pe en ur paotr yaouank war-lerc'h ar marv. Hennezh a zeu da vezañ penn nevez ar manati
• En India, treuztiriadoù bras gant ar Romed, moarvat da-heul an aloubadegoù muzulman. Skeiñ a reont war-du ar c'hornôg en ur dreuziñ Iran ha dre Azia Vihanañ hag Impalaeriezh Bizantion.
• Mont a ra ar roue Anawrahta eus Birmania da birc'hirinañ da Sri Lanka, distreiñ a ra da dreiñ e vro a-du gant ar feiz boudaat Theravada.

• E-tro 1001 : e vez diazezet gant ar Vikinged, renet gant Leif Eirikson, diazezadurioù bihan e-barzh ha tro-dro da Vinland e Norzhamerika
• 1054 : ar Skism Meur a vez rannet abalamour dezhañ an Iliz katolik roman er c'hornôg diouzh an Iliz reizhkredennek er reter. En amzerioù kent e oa bet c'hoarvezet skismoù evel-se a oa bet plaenaet da c'houde met hemañ a bad abaoe ouzhpenn 1000 vloaz.
• 1060 : Aloubadeg Norman Sikilia
• 1065 : dizalc'h eo rouantelezh Galiza ha Portugal dindan ren Garcia
• 1066 : marv Edouarzh ar C'hofesour; aloubet eo Bro-Saoz gant Normaned Gwilherm an Alouber, ha Bretoned en o mesk, da-heul Emgann Hastings
• 1086 : savet eo an Domesday Book
• 1094 : preizhañ a ra El Cid, anezhañ an haroz spagnol meur, kêr Valencia digant ar Vaoured
• 1099 : Kroaziadeg Kentañ; preizhet eo Jeruzalem
• Deuet ez eus keloù deomp eus meuriadoù Lituania dre gronikennoù alaman, polonat ha rusian. Meneget int en-dro da Niemen ha d'al lec'h ma vo savet kêr Kaunas diwezhatoc'h.

• En Italia, e krog Firenziz da ziorren an artizanerezh hag ar greanterezh diazezet war ar gloan. Savet eo danvezioù Firenze, tev-mat ha ruz o liv, gant an Arte della Lana (Gild ar gloan) hag enporzhiet gant Pisa dre-holl Europa ar c'hornôg.

• En India e verk savidigezh temploù jaina ar menez Âbû barr ar stil solankî (XIvet-XIII^vet kantved.

• Enlivadurioù boudaat war follennoù palmez savet etre an XIvet hag an XII^vet kantved e Bihâr, Bengal ha Nepal (skol ar reter).

• Alp Arslan
• Arc'heskob Anno II Köhln
• Sant Anselm, diazezer brudet ar skol gelennadurezh ha krouer an arguzennerezh ontologek
• Avisen (Abu Ali al-Husain Ibn Abdallah) (980-1037), mezeg ha prederour arab, aozer Reolenn ar vezegiezh.
• Sant Brunev, diazezer ar Chartouzed
• Canute
• Hermann Contractus, steredoniour, jedoniour ha manac'h, bet savet gantañ ar Salve Regina
• Robert Guiscard, diazezer tierniezh norman Italia
• Gwilherm an Alouber, (1027 - 9 Gwengolo 1087), dug Normandi ha roue Bro-Saoz.
• Impalaer Herri III
• Impalaer Herri IV
• Impalaerez Agnes
• Konrad II
• Macbeth
• Pab Gregor VII (Hildebrand)
• Pab Urban II
• Saint Robert, diazezer urzh ar Gisterkiiz
• Steven Iañ Hungaria

Roll ijinadennoù an XIvet kantved

• Ijinet ur wikefre vrezel nevez gant Sinaiz : ar fuc'hell
• Kontaden Genji gant Murasaki Shikibu zo unan eus an danevelloù kentañ e japaneg
• Krouet eo ar pik war al lizherenn i.
• E-tro 1098 : kentañ gwerzh gallek anavezet : Kanaouenn Roland