Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη

(Ανακατεύθυνση από Αποκλειστική οικονομική ζώνη)

Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982), η αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεμο[1]. Εκτείνεται πέραν των χωρικών υδάτων μιας χώρας (συνήθως 12 ναυτικά μίλια) στα 200 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή. Η χρήση του όρου μπορεί να περιλαμβάνει την υφαλοκρηπίδα, ονομαστικά και μόνο. Σε επίπεδο ουσίας δικαίου και συνεπαγόμενων δικαιωμάτων είναι δύο διαφορετικές ζώνες. Η ΑΟΖ δεν συμπεριλαμβάνει τα χωρικά ύδατα, ούτε και την υφαλοκρηπίδα πέραν των 200 ν.μ. Η διαφορά χωρικών υδάτων και ΑΟΖ είναι πως τα χωρικά ύδατα αφορούν σε πλήρη κυριαρχία, ενώ η ΑΟΖ αποτελεί απλό "κυριαρχικό δικαίωμα", το οποίο αναφέρεται στη δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους μέχρι και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η επιφάνεια είναι διεθνή ύδατα[2].

Η οριοθέτηση των θαλασσίων υδάτων κατά το διεθνές δίκαιο

Ορισμός της ΑΟΖ

Επεξεργασία
Παγκόσμιος χάρτης με πληροφορίες ζώνης ώρας και αποκλειστικής οικονομικής ζώνης

Γενικά, η ΑΟΖ μιας χώρας εκτείνεται από τα εξωτερικά όρια των χωρικών υδάτων και μέχρι τα 200 ν.μ. (370 χλμ.), τα οποία υπολογίζονται από τις γραμμές βάσης/ baseline (Άρθρο 57 της Σύμβασης για το Δίκαιο της θάλασσας), οι οποίες δεν συμπίπτουν ακριβώς με την ακτογραμμή [3]. Εξαίρεση σ' αυτόν τον κανόνα αποτελούν οι περιπτώσεις όπου οι ΑΟΖ δύο ή περισσοτέρων χωρών αλληλοεφάπτονται, όταν δηλαδή οι ακτογραμμές των εν λόγω χωρών απέχουν λιγότερο από 400 ναυτικά μίλια (740 χλμ). Στην περίπτωση που οι ΑΟΖ αλληλοεφάπτονται, έγκειται στις χώρες που τις διεκδικούν να ορίσουν από κοινού θαλάσσια σύνορα.[4] Γενικά, κάθε σημείο εντός αλληλοεφαπτόμενης περιοχής περιέρχεται στη δικαιοδοσία της εγγύτερης χώρας.[5]

Στην έκταση της ΑΟΖ συνυπολογίζεται και η συνορεύουσα ζώνη, η οποία εκτείνεται για 12 ν.μ. πέραν του ορίου των εθνικών υδάτων. Οι χώρες μπορούν να αξιώνουν δικαίωμα και στην υφαλοκρηπίδα, η οποία μπορεί να εκτείνεται έως και 350 ν.μ. από την ακτογραμμή και πέραν την ΑΟΖ, ωστόσο αυτές οι περιοχές δεν λογίζονται ως μέρος της ΑΟΖ τους. Ο δια νόμου ορισμός της υφαλοκρηπίδας δεν αντιστοιχεί επακριβώς στη γεωλογική σημασία του όρου, καθώς περιλαμβάνει το υποθαλάσσιο μέρος της ξηράς, καθώς και τον πυθμένα εντός της ΑΟΖ.

Ιστορική αναδρομή της ΑΟΖ

Επεξεργασία

Μόλις στα τέλη του 20ύ αιώνα υιοθετήθηκε η ιδέα της κατάτμησης θαλασσίων περιοχών εν είδει ΑΟΖ, ώστε να υπάρχει καλύτερος έλεγχος των αλιευτικών υποθέσεων εκτός εθνικών υδάτων.

Αρχικά, τα εθνικά ύδατα μιας χώρας εκτείνονταν για 3 ν.μ. (6 χλμ) από την ακτογραμμή της -όσο περίπου είναι το βεληνεκές ενός κανονιού. Στη νεότερη εποχή, τα εθνικά ύδατα επεκτάθηκαν στα 12 ναυτικά μίλια (περ. 19 χλμ). Στις αρχές του 1970, το Εκουαδόρ διεκδίκησε την επέκταση των εθνικών του υδάτων στα 200 ν.μ.· κατέσχεσαν έτσι αμερικανικά αλιευτικά και υποχρέωσαν τις ΗΠΑ να πληρώσουν βαριά πρόστιμα για καταπάτηση περιοχής εθνικής κυριαρχίας. Εν τέλει, οι ΗΠΑ συμφώνησαν να τεθεί το θέμα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.[6] Αυτό υπήρξε το πρώτο βήμα για την καθιέρωση των 12 ν.μ. ως νόρμα των εθνικών υδάτων μιας χώρας. Παράλληλα, με την Τρίτη Συμβαση του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας το 1982, αναγνωρίστηκε διεθνώς ο ορισμός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στα 200 ν.μ.

Το Άρθρο 55, μέρος Ε΄της Σύμβασης, ορίζει τα εξής:

Ειδικό νομικό καθεστώς της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης
Η αποκλειστική οικονομική ζώνη ορίζεται ως η θαλάσσια περιοχή πέραν και εφαπτομένης των εθνικών υδάτων, και υπόκειται σε συγκεκριμένο νομικό καθεστώς όπως ορίζεται στο παρόν παράρτημα, υπό το οποίο τα δικαιώματα και η δικαιοδοσία του οριζόμενου Κράτους, και τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των άλλων Κρατών καθορίζονται από τις διατάξεις της παρούσας Συνθήκης.

ΑΟΖ υπό αμφισβήτηση

Επεξεργασία

Η ακριβής έκταση της ΑΟΖ είναι συχνά θέμα διαμάχης μεταξύ δύο ή περισσότερων χωρών. Ακολουθεί ένας κατάλογος με μερικές σημαντικές έριδες κάποιων χωρών, επί των θαλασσίων υδάτων τους.

  • Το διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ισλανδίας, γνωστό και ως Πόλεμοι του μπακαλιάρου.
  • Η Νορβηγία βρίσκεται σε έριδα με τη Ρωσία επί των εθνικών τους υδάτων και της ΑΟΖ, όσον αφορά στο Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ.
  • Η Ελλάδα βρίσκεται σε διαμάχη με την Τουρκία, επί της έκτασης της υφαλοκρηπίδας.
  • Η Νότια Κινεζική Θάλασσα αποτελεί μήλο της έριδος μεταξύ πολλών όμορων χωρών.
  • Υπάρχει μια διαφιλονικούμενη περιοχή ανάμεσα στις ΗΠΑ και τον Καναδά, τη λεγόμενη Θάλασσα Μποφόρ. Στην περιοχή υπάρχουν αποθέματα υδρογονανθράκων, τα οποία οι δύο χώρες διεκδικούν.
  • Η διαμάχη επί της νησίδας Rockall (βρίσκεται μεταξύ Ιρλανδίας και Ισλανδίας). Η έριδα είναι επί θέματος ΑΟΖ, παρά για τους πόρους, ή τη γεωστρατηγική σημασία της.
  • Ενα μέρος της Καναδικής ΑΟΖ διεκδικεί η Γαλλία, για λογαριασμό των νήσων Σαιν Πιερ και Μικελόν, των οποίων διατηρεί την κυριαρχία από το 1763 (επίσημα από το 1985). Οι νήσοι περικλείονται ολοκληρωτικά από την ΑΟΖ του Καναδά.

Περιοχές όπου παγετώνες καλύπτουν τη θαλάσσια περιοχή μιας χώρας πέραν της ακτογραμμής της, αποτελούν επίσης πιθανές διαφιλονικούμενες εκτάσεις.[7]

ΑΟΖ κατά χώρα

Επεξεργασία

Η Ελλάδα έχει ορίσει ΑΟΖ με την Ιταλία και μερικώς με την Αίγυπτο, ενώ ακόμα προσπαθεί να ολοκληρώσει την ΑΟΖ με την Αίγυπτο και να ορίσει ΑΟΖ με την Αλβανία, Λιβύη, Κύπρο και Τουρκία, και έχει το δικαίωμα να το πράξει σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και τη διεθνή νομοθεσία. Ωστόσο η ελληνική πλευρά δεν έχει προβεί μέχρι στιγμής σε κάποια τέτοιου είδους διεκδίκηση.

Η τουρκική δήλωση περί πολέμου δεν αφορά την ΑΟΖ· η Τουρκία ισχυρίζεται ότι το Αιγαίο, ως ημίκλειστη θαλάσσια περιοχή, πρέπει να τεθεί υπό ειδικό καθεστώς, εν αντιθέσει με άλλες ημίκλειστες θάλασσες όπως την Αδριατική θάλασσα, ή πλήρως κλειστές όπως τη Μαύρη Θάλασσα. Η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας, με την οποία τα εθνικά ύδατα μιας χώρας μπορούν να επεκταθούν στα 12 ναυτικά μίλια. Αν και φέρει μόνιμη αντίρρηση στο σχετικό άρθρο της Συνθήκης, η ίδια έχει επεκτείνει τα εθνικά της ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα στα 12 ν.μ. Το 1995, κατά την επικύρωση της Συνθήκης από το ελληνικό κοινοβούλιο, η Τουρκία δήλωσε[8] ότι στην περίπτωση που η Ελλάδα επέκτεινε τα εθνικά της ύδατα πέραν των 6 ν.μ., αυτό θα εκλαμβανόταν ως απόπειρα περιορισμού της καθώς και άμεση προσβολή της εθνικής της κυριαρχίας. Με αυτόν τον ισχυρισμό ισχύει ακόμη και σήμερα το λεγόμενο casus belli.

Την ίδια ώρα, ενώ η Λιβύη δείχνει - μετά και το ξέσπασμα της Αραβικής Άνοιξης- διστακτική στην υπογραφή σχετικής συμφωνίας, η κυβέρνηση του Ισραήλ έχει αναγνωρίσει ήδη τις ΑΟΖ τόσο της Ελλάδας, όσο και της Κύπρου. Στα σχέδιά του είναι η μεταφορά του φυσικού αερίου που θα εξορύσσεται από το κοίτασμα Λεβιάθαν, μέσω ενός υποθαλάσσιου αγωγού ο οποίος θα διέρχεται και από την Ελληνική ΑΟΖ. Κατά το σχέδιο αυτό τεκμαίρεται η αναγνώριση της ελληνικής ΑΟΖ από το Ισραήλ, κάτι που αποτελεί ισχυρό διαπραγματευτικό «χαρτί» για τις ελληνικές διεκδικήσεις. Είναι γεγονός ότι μια τέτοια σύμπραξη θα αποτελέσει μια ισχυρή ενεργειακή συμμαχία μεταξύ της Κύπρου, της Ελλάδας και του Ισραήλ, αν και την εξόρυξη και παραγωγή έχει αναλάβει η αμερικανική εταιρεία American Νoble Εnergy Ltd[9]. Ο ισραηλινός υπουργός εξωτερικών Gaby Levy, δήλωσε στην τουρκική οικονομική εφημερίδα Hürriyet Daily News & Economic Review: "Κατ' ουσίαν, στην απόπειρα να προστατέψουμε και να εξασφαλίσουμε τα ισραηλινά συμφέροντα στη Μεσόγειο, το Ισραήλ υποχρεώθηκε να οριοθετήσει επίσημα τα θαλάσσια σύνορά του".[10]

Κατάταξη κατά έκταση

Επεξεργασία

Ο ακόλουθος κατάλογος περιλαμβάνει εξαρτώμενες περιοχές υπό την κυριαρχία Κυρίαρχων Χωρών (συμπεριλαμβανομένων ακατοίκητων περιοχών), αλλά όχι διεκδικήσεις χωρών επί της Ανταρκτικής. Ως Εσωτερική Έκταση Χώρας νοείται η έκταση που καταλαμβάνει η στεριά, συμπεριλαμβανομένων των νήσων.

ΧώραΑΟΖ χλμ2Υφαλοκρηπίδα χλμ2ΑΟΖ+Εσωτερική Έκταση Χώρας χλμ2
Ηνωμένες Πολιτείες11,351,0002,193,52621,814,306
Γαλλία11,035,000389,42211,655,724
Αυστραλία8,505,3482,194,00816,197,464
Ρωσία7,566,6733,817,84324,664,915
Ηνωμένο Βασίλειο6,805,586722,8917,048,486
Νέα Ζηλανδία6,682,503277,6106,953,478
Ινδονησία6,159,0322,039,3818,019,392
Καναδάς5,599,0772,644,79515,607,077
Ιαπωνία4,479,388454,9764,857,318
Χιλή3,681,989252,9474,431,381
Βραζιλία3,660,955774,56312,175,832
Κιριμπάτι3,441,8107,5233,442,536
Μεξικό3,177,593419,1025,141,968
Ομόσπονδες Πολιτείες της Μικρονησίας2,996,41919,4032,997,121
Δανία2,551,238495,6574,761,811
Παπούα Νέα Γουινέα2,402,288191,2562,865,128
Νορβηγία2,385,178434,0202,770,404
Ινδία2,305,143402,9965,592,406
Νησιά Μάρσαλ1,990,53018,4111,990,711
Πορτογαλία1,727,40892,0901,819,498
Φιλιππίνες1,590,780272,9211,890,780
Νήσοι Σολομώντα1,589,47736,2821,618,373
Νότια Αφρική1,535,538156,3372,756,575
Σεϋχέλλες1,336,55939,0631,337,014
Μαυρίκιος1,284,99729,0611,287,037
Φίτζι1,282,97847,7051,301,250
Μαδαγασκάρη1,225,259101,5051,812,300
Αργεντινή1,159,063856,3463,939,463
Ισημερινός1,077,23141,0341,333,600
Ισπανία1,039,23377,9201,545,225
Μαλδίβες923,32234,538923,622
Κίνα879,666831,34010,520,487
Σομαλία825,05255,8951,462,709
Περού815,91582,0002,101,131
Κολομβία808,15853,6911,949,906
Πράσινο Ακρωτήριο800,5615,591804,594
Ισλανδία751,345108,015854,345
Τουβαλού749,7903,575749,816
Βανουάτου663,25111,483675,440
Τόγκο659,5588,517660,305
Μπαχάμες654,715106,323668,658
Παλάου603,9782,837604,437
Μοζαμβίκη578,98694,2121,380,576
Κόστα Ρίκα574,72519,585625,825
Ναμίμπια564,74886,6981,388,864
Υεμένη552,66959,2291,080,637
Ιταλία541,915116,834843,251
Ομάν533,18059,071842,680
Μιανμάρ532,775220,3321,209,353
Σρι Λάνκα532,61932,453598,229
Ανγκόλα518,43348,0921,765,133
Ελλάδα505,57281,451637,529
Βενεζουέλα470,666107,7591,382,716
Βιετνάμ417,663365,198748,875
Ιρλανδία410,310139,935480,583
Λιβύη351,58964,7632,111,129
Κούβα350,75161,525460,637
Παναμάς335,64653,404411,163
Μαλαισία334,671323,412665,474
Ναουρού308,48041308,501
Ισημερινή Γουινέα303,5097,820331,560
Νότια Κορέα300,851225,214400,529
Ταϊλάνδη299,397230,063812,517
Μαρόκο (εξαιρουμένης της Δυτικής Σαχάρας)274,57753,746721,127
Αίγυπτος263,45161,5911,265,451
Τουρκία261,65456,0931,045,216
Τζαμάικα258,1379,802269,128
Δομινικανή Δημοκρατία255,89810,738304,569
Λιβερία249,73417,715361,103
Ονδούρα249,54268,718362,034
Τανζανία241,88825,6111,186,975
Πακιστάν235,99951,3831,117,911
Γκάνα235,34922,502473,888
Σαουδική Αραβία228,633107,2492,378,323
Νιγηρία217,31342,2851,141,081
Σιέρα Λεόνε215,61128,625287,351
Γκαμπόν202,79035,020470,458
Μπαρμπάντος186,898426187,328
Ακτή Ελεφαντοστού176,25410,175498,717
Ιράν168,718118,6931,797,468
Μαυριτανία165,33831,6621,190,858
Κομόρες163,7521,526165,987
Σουηδία160,885154,604602,255
Σενεγάλη158,86123,092355,583
Ολλανδία154,01177,246192,345
Ουκρανία147,31879,142750,818
Ουρουγουάη142,16675,327318,381
Γουιάνα137,76550,578352,734
Βόρεια Κορέα132,82654,566253,364
Σάο Τομέ και Πρίνσιπε131,3971,902132,361
Σαμόα127,9502,087130,781
Σουρινάμ127,77253,631291,592
Αϊτή126,7606,683154,510
Αλγερία126,3539,9852,508,094
Νικαράγουα123,88170,874254,254
Γουινέα-Μπισσάου123,72539,339159,850
Κένυα116,94211,073697,309
Γουατεμάλα114,17014,422223,059
Αντίγκουα και Μπαρμπούντα110,0894,128110,531
Τυνησία101,85767,126265,467
Κύπρος98,7074,042107,958
Ελ Σαλβαδόρ90,96216,852112,003
Φινλανδία87,17185,109425,590
Μπανγκλαντές86,39266,438230,390
Ταϊβάν83,23143,016119,419
Ερυθραία77,72861,817195,328
Τρινιδάδ και Τομπάγκο74,19925,28479,329
Ανατολικό Τιμόρ70,32625,64885,200
Σουδάν68,14819,8271,954,216
Καμπότζη62,51562,515243,550
Γουινέα59,42644,755305,283
Κροατία59,03250,277115,626
Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα58,21857,474141,818
Γερμανία57,48557,485414,599
Μάλτα54,8235,30155,139
Εσθονία36,99236,99282,219
Άγιος Βικέντιος και Γρεναδίνες36,3021,56136,691
Μπελίζ35,35113,17858,317
Βουλγαρία34,30710,426145,186
Μπενίν33,2212,721145,843
Κατάρ31,59031,59043,176
Δημοκρατία του Κονγκό31,0177,982373,017
Πολωνία29,79729,797342,482
Δομινίκα28,98565929,736
Λετονία28,45227,77293,011
Γρενάδα27,4262,23727,770
Ισραήλ26,3523,74548,424
Ρουμανία23,62719,303262,018
Γκάμπια23,1125,58134,407
Γεωργία21,9463,24391,646
Λίβανος19,5161,06729,968
Καμερούν16,54711,420491,989
Αγία Λουκία15,61754416,156
Αλβανία13,6916,97942,439
Τόγκο12,0451,26568,830
Κουβέιτ11,02611,02628,844
Συρία10,5031,085195,683
Μπαχρέιν10,22510,22510,975
Μπρουνέι10,0908,50915,855
Άγιος Χριστόφορος και Νέβις9,97465310,235
Μαυροβούνιο7,7453,89621,557
Τζιμπουτί7,4593,18730,659
Λιθουανία7,0317,03172,331
Βέλγιο3,4473,44733,975
Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό1,6061,5932,346,464
Σιγκαπούρη1,0671,0671,772
Ιράκ771771439,088
Μονακό288290
Κράτος της Παλαιστίνης2562566,276
Σλοβενία22022020,493
Ιορδανία1665989,508
Βοσνία και Ερζεγοβίνη505051,259
Καζακστάν2,724,900
Μογγολία1,564,100
Τσαντ1,284,000
Νίγηρας1,267,000
Μάλι1,240,192
Αιθιοπία1,104,300
Βολιβία1,098,581
Ζάμπια752,612
Αφγανιστάν652,090
Κεντροαφρικανική Δημοκρατία622,984
Νότιο Σουδάν619,745
Μποτσουάνα582,000
Τουρκμενιστάν488,100
Ουζμπεκιστάν447,400
Παραγουάη406,752
Ζιμπάμπουε390,757
Μπουρκίνα Φάσο274,222
Ουγκάντα241,038
Λάος236,800
Λευκορωσία207,600
Κιργιζία199,951
Νεπάλ147,181
Τατζικιστάν143,100
Μαλάουι118,484
Ουγγαρία93,028
Αζερμπαϊτζάν86,600
Αυστρία83,871
Τσεχία78,867
Σερβία77,474
Σλοβακία49,035
Ελβετία41,284
Μπουτάν38,394
Μολδαβία33,846
Λεσότο30,355
Αρμενία29,743
Μπουρούντι27,834
Ρουάντα26,338
Βόρεια Μακεδονία25,713
Εσουατίνι17,364
Κόσοβο10,887
Λουξεμβούργο2,586
Ανδόρρα468
Λίχτενσταϊν160
Άγιος Μαρίνος61
Βατικανό0.44


Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. «Part V - Exclusive Economic Zone, Article 56». Law of the Sea. United Nations. Ανακτήθηκε στις 28 Αυγούστου 2011. 
  2. «Part V - Exclusive Economic Zone, Articles 55, 56». Law of the Sea. United Nations. 
  3. «Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας /* Σύμβαση του Μοντέγκο Μπαίυ */». Επίσημη Εφημερίδα. 23 Ιουνίου 1998. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2020. 
  4. William R. Slomanson, 2006. Fundamental Perspectives on International Law, 5th edn. Belmont, CA: Thomson-Wadsworth, 294.
  5. UN Convention on the Law of The Sea.
  6. «Time.com». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2011. 
  7. «The Legal Status of Ice in the Antarctic Region». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Φεβρουαρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2011. 
  8. «Casus belli: από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση κατά της Ελλάδος». www.europarl.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2021. 
  9. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2011. 
  10. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2011. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία