Բուշմեններ
Բուշմեններ (ինքնանվանումը՝ սան, հոլ.՝ bosjesman - անտառային մարդ), Հարավային և Արևելյան Աֆրիկայի հնագույն և հիմնական բնակիչները։ Ապրում են Կալահարի և Նամիբ անապատներում ու հարակից շրջաններում։ Խոսում են բուշմենական և բանտու լեզուներով։
Բուշմենները զբաղվում են որսորդությամբ (տղամարդիկ) և վայրի պտուղների հավաքչությամբ (կանայք)։ Նրանց հիմնական զենքերն են նետն ու աղեղը և գավազանը։ Նետերի ծայրերը թունավորված են։ Թույնը, որն ազդում է զոհի նյարդային համակարգի վրա, ստանում են չորացված ու աղացած հատուկ բզեզների թրթուրներից։ Հագուստը կաշվե գոգնոց է։ Ապրում են թփուտներում՝ ճյուղերից շինված ժամանակավոր ծածկերի տակ։ Բուշմենները հայտնի են իբրև ժայռապատկերների հմուտ վարպետներ։ ՀԱՀ-ում, Լեսոթոյում, Ռոդեզիայում և Նամիբիայում պահպանված հնագույն ժայռապատկերները վերագրվում են մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակին։
Նորագույն տվյալներով բուշմենները ամենահնագույն էթնոտիպի և Y քրոմոսոմային A հապլոիդ հավաքակազմի կրողներն են։ Մարդաբանական կառուցվածքով տարբերվում են նեգրոիդներից, քանի որ ունեն ավելի բաց գույնի մաշկ, բարակ շրթունքներ։ Ունեն ցածր հասակ՝ մինչև 150 սմ։ Մաշկն ունի կարմրավուն երանգ և վաղաժամ կնճռոտվելու հատկություն։ Դիմագծերով նման են մոնղոլոիդի։
Ապրում են խմբերով, որոնք կազմված են մի քանի ընտանիքներից։ Փաստացի առաջնորդ, որպես այդպիսին՝ չունեն։ Ամուսնությունները հիմնականում մոնոգամ են, սակայն կան նաև պոլիգամ ամուսնություններ։
Ազգային խոհանոցի յուրահատկություններից է «բուշմենական բրինձը»` այսինքն մրջյունների թրթուրները կերակրի մեջ օգտագործելը։ Համադամ կերակուր է համարվում մորեխների տապական։ Հետաքրքիր է բուշմենների կողմից երաշտի ժամանակ ջրի պաշար կուտակելու պրոցեսը։ Չորացած աղբյուրի խորքում փորում են մի փոքր փոս, որի վրա տեղադրում են փոքրիկ խողովակ` ծայրին հատուկ ֆիլտր, այնուհետև բերանով ներս են քաշում ջուրը։ Բերանի մեջ հավաքելուց հետո, ջուրը լցնում են ջայլամի ձվի դատարկ կճեպի մեջ։
Հիմնականում կրոնը շամանությունն է։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 611)։  |