Էքսելոն տաղավարներ

Միչիգան լճի արևելքում գտնվող Գրանտ պարկը 19-րդ դարի կեսից Չիկագոյի նախամուտքն էր։ Միչիգան պողոտայից արևելք, Ռանդոլֆ փողոցից հարավ և Կոլումբուս Դրայվից արևմուտք գտնվող զբոսայգու անկյունում մինչև 1997 թվականը Իլինոյսի կենտրոնական երկաթուղու կայանատեղիներն ու կայարաններն էին։ 1997 թվականին այս տարածքում գործարկվել է Միլենիում զբոսայգին^[10], որը 2009 թվականին քաղաքի մասշտաբով զբոսաշրջիկ-այցելուների քանակով միայն Ռազմածովային նավամատույցին (անգլ.՝ Navy Pier) էր զիջում^[11]։

1836 թվականին, Չիկագոյի կազմավորումից մեկ տարի առաջ^[12], Ջրանցքների հանձնակատարների խորհուրդը անցկացրել հանրային աճուրդներ քաղաքի առաջին լոտերի համար։ Հեռատես քաղաքացիները՝ լճի ափը որպես հասարակական բաց տարածք պահելու համար, հանձնաժողովի անդամներինն համոզել են Միչիգանի պողոտայից արևելք գտնվող Ռանդոլֆ փողոցի և Պարկ Ռոուի (11-րդ փողոց) միջև ընկած տարածքը հայտարարել «Հասարակական ընդհանուր տարածք, որը միշտ բաց, մաքուր և ցանկացած շինությունից զերծ կամ այլ խոչընդոտներից ազատ կլինի, ցանկացած իրադրությունում»^[13]։ Գրանտ պարկը «միշտ բաց, պարզ և ազատ» է ՝ պաշտպանված օրենսդրությամբ, որը հաստատվել էր Իլինոյսի Գերագույն դատարանի չորս նախկին վճիռներով^[14][15][16] : 1839 թվականին Միացյալ Նահանգների ռազմական քարտուղար Ջոել Ռոբերտս Փոյնսեթը Ֆորտ Դիրբորնի արգելոցը շահագործումից հանել է և Միչիգանի պողոտայից դեպի արևելք գտնվող Ռանդոլֆ փողոցի և Մեդիսոն փողոցի միջև ընկած տարածքը հայտարարել է «Շինություններից ընդմիշտ ազատ հասարակական տարածք»^[12]։

Գրանտ պարկի պաշտպան Ահարոն Մոնտգոմերի Ուորդը, որը հայտնի էր փոստային պատվերների գյուտով, երկու անգամ Չիկագո քաղաքին դատի է տվել, որ պարտադրի նրան քանդել զբոսայգու տարածքի շենք-շինությունները և չթույլատրի նորերի կառուցումը.^[17][18]։ 1890 թվականին պնդելով, որ Միչիգան ավենյուի սեփականատերերը զբոսայգում սերվիտուտ իրավունք ունեն, Ուորդը դատական հայց է ներկայացրել, որ զբոսայգին շենքերից ազատ տարածք համարվի։ 1900 թվականին Իլինոյսի գերագույն դատարանը հայտարարել է, որ Միչիգան ավենյուից արևելք ընկած տարածքները ենթակա են նվիրաբերության և սերվիտուտի^[19]։ 1909 թվականին Ուորդը փորձել է կանխել Ֆիլդի անվան բնագիտության պատմության թանգարանի շինարարությունը, դատարանը ընդունել էնրա փաստարկները, և թանգարանը կառուցվել է այլ վայրում^[20][21][22]։ Արդյունքում քաղաքի օրենքներով սահմանափակվել են Գրանդ պարկի շինությունների բարձրությունները (Մոնտգոմերի Ուորդի սահմանափակում) մինչև 12 մետր, բացառությամբ բեմահարթակների^[23]։ Այնուամենայնիվ Միլենիում պարկում Քրոուն շատրվանը (15մ) և Ջեյ Փրիցքերի տաղավարը (42մ) գերազանցում են սահմանափակումը, քանի որ դասակարգվել են արվեստի ստեղծագործություն, այլ ոչ թե շենք-շինություն։ Հյուսիսային տաղավարների միջև տեղակայված Հարիսի թատրոնը կառուցվել է հիմնականում ստորգետնյա, որ խուսափի բարձրության սահմանափակումից^[24][25]։ Հյուսի-արևմտյան տաղավարը ամենաբարձրն է և ունի երեք հարկ, հյուսիս-արևելյանը՝ երկու հարկ, իսկ հարավային տաղավարներ մեկհարկանի են^[5]։

Տաղավարները Էքսելոն են կոչվել ի պատիվ էլեկտրական հոսանք արտադրող ընկերության, որի արտադրանքը տեղափոխում է Commonwealth Edison (ComEd) դուստր ձեռնարկությունը^[4]։ Չիկագո քաղաքը Exelon և ComEd ընկերությունների հետ համատեղ մի շարք էկոլոգիական նախագծեր է իրականացրել՝ ներառյալ շենքերում արևային էներգիայի սարքերի, վերականգնվող էներգիայի սարքավորումների նախագծումն ու տեղադրումը։ Նմանապես գործողություններ են իրականացվել միտված վերականգնվող էներգիայի պաշտպանությանը և քաղաքում կանաչ ճարտարապետության վերաբերյալ հասարակական տեղեկատվության բարձրացմանը^[26]։ Տաղավարների կառուցումը արժեցել է 7մլն դոլար^[4], որից 5,5 միլիոնը նվիրաբերել են Exelon և ComEd ընկերությունները^[3]։

Հյուսիսային տաղավարների գլխավոր նախագծողը Թոմաս Հ. Բիբին է՝ Hammond Beeby Rupert Ainge Architects ընկերությունից^[5]։ Հյուսիսային տաղավարների համար Բիբիի նախագծերը «ներդաշնակ են Հարիս թատրոնի հետ»^[27], որի ճարտարապետը նույնպես նա է։ Հյուսիսային տաղավարները գտնվում են Ռենդոլֆ փողոցի երկայնքով ՝ թատրոնի երկու կողմերում, որը Միլենիում զբոսայգու փակ կատարողական արվեստի վայրն է^[5]։

Հարավային տաղավարները նախագծվել են Renzo Piano Building Workshop ընկերության ճարտարապետ Ռենցո Պիանոն^[5]։ Նա նախագծել է Չիկագոյի արվեստի ինստիտուտի նոր մասնաշենքը, որը գտնվում է Մոնրոյի փողոցի հարավային տաղավարներից այն կողմ և բացվել է 2009 թվականին, տաղավարներն ավարտելուց տարիներ անց^[3]։ Պիանոն նաև նախագծել է Նիկոլս կամուրջը, որը միացնում է Հազարամյակի այգին և Արվեստի ինստիտուտը և գտնվում է Հարավարևմտյան տաղավարի հարևանությամբ^[28]։

Էքսելոն տաղավարների նախագծման գործընթացը սկսվել է 2001 թվականի սեպտեմբերին, իսկ շինարարությունը՝ 2004 թվականի հունվարից։ Բոլոր չորս տաղավարների գլխավոր կապալառուն Walsh Construction ընկերությունն է եղել։ Հարավային տաղավարներն ավարտվել են 2004 թվականի հուլիսին և բացվել են 2004 թվականի հուլիսի 16-ին, երբ Հազարամյակի այգին իր հանդիսավոր բացումն է նշել։ Հյուսիսային տաղավարները չեն ավարտվել 2004 թվականի հուլիսին, բայց ավարտվել են այդ տարվա նոյեմբերին։ Էքսելոնի բոլոր չորս տաղավարները պաշտոնապես հանրության համար բացվել են 2005 թվականի ապրիլի 30-ին^[4][5]։

Հյուսիսային տաղավարները նախագծվել են որպես մինիմալիստական սև խորանարդներ^[7],, և դրանք միասին կարող են տարեկան արտադրել 16,000 կՎտժ (58,000 ՄՋ) էլեկտրաէներգիա^[3]։ Տաղավարների պատեր արտաքինից երեսապատված են վերամշակված ալյումինի շերտերով, որոնց մեջ հատուկ մշակված «մոնոբյուրեղային ֆոտոգալվանային մոդուլներ և իզոթերմիկ ապակի» կա^[29]։ Արևի ճառագայթների ջերմության կոնվեկցիան ֆոտոգալվանային մոդուլներով ծածկված օդային խոռոչներում օդի շարժում է առաջացնում։ Յուրաքանչյուր տաղավարի տանիքի ջրամեկուսացման համար օգտագործվել է «բարձր ջերմաանդրադարձունեությամբ ջերմապլաստիկ թաղանթ», որն օգնում է մեղմել քաղաքի բարձր ջերմային ազդեցությունը^[29]։

Ֆոտոգալվանային մոդուլները արտադրում են էլեկտրաէներգիա և ապահովում տաղավարների լուսավորության մեծ մասը։ Հյուսիսային տաղավարները Չիկագոյի առաջին շենքերն են, որոնք օգտագործում են շենքում ներկառուցված ֆոտոգալվանային բջիջներ, որոնք արևային էներգիայի համակարգ են^[26]։ Հազարամյակի զբոսայգու նախագծողները պնդում են, որ տաղավարները Միջին Արևմուտքում առաջին շինություններն են, որ ունեն էլեկտրաէներգիա արտադրող պատեր^[4]։

Հյուսիսարևմտյան տաղավարը տեղակայված է Է. Ռանդոլֆ փողոց 151 հասցեում^[30]։ Այնտեղ տեղակայված են Միլենիում պարկի «Ողջույնի կենտրոնը» (անգլ.՝ Welcome Center) և Էքսելոն էներգիայի էկրանը^[7]։ Այնտեղ են Միլենիում պարկի գրասենյակներն ու հասարակական զուգարանները^[3]։ Հյուսիսարևմտյան եռահարկ տաղավարը չորս տաղավարներից ամենամեծն է՝ 570 մ²^[5], և միակ տաղավարն է, որը չի ապահովում մուտքը դեպի ստորգետնյա ավտոկայանատեղի^[7]։ Հյուսիսարևմտյան տաղավարը արևի էներգիան օգտագործելու համար ունի 460 ֆոտոգալվանային մոդուլ, շենքում օդի վերաշրջանառության սարքավորումներ։ Շենքի«ներքին հարդարման նյութերն ու շինանյութերը ստացված են վերականգնվող աղբյուրներից»^[3]։

Հյուսիսարևմտյան տաղավարում գտնվող Միլենիում պարկի Ողջույնի կենտրոնն առաջարկում է զբոսայգու ուղեցույցներ և անվասայլակներ։ Այնտեղ կազմակերպվում են զբոսայգիներին և էներգետիկային նվիրված ցուցահանդեսներ։ Ինտերակտիվ էկրաններին ցուցադրում են, թե ինչպես են գործում տաղավարների արևային վահանակները և պատմում վերականգնվող էներգիայի մասին։ Ինտերակտիվ սենսորային էկրանները ցուցադրում են քաղաքի արևային էներգիայի օգտագործման և էլեկտրաէներգիայի արտադրության օրինակներ։ Շենքի նախասրահում է տեղադրված Չիկագոյում բնակվող նկարիչներ Պատրիկ Մաք Գիի (Patrick McGee) և Ադելհեյդ Մերսի (Adelheid Mers) ստեղծած 2,7 մ բարձրությամբ քանդակը։ «Հելիոսֆերա, կենսոլորտ, տեխնոսֆերա» անվամբ քանդակը «նախատեսված է Երկրի մթնոլորտի, Արեգակնային համակարգի և գիտական ծրագրերի միջև կապերը մեկնաբանելու համար»^[3]։ Դա այգու տարածքում Չիկագոյի միակ մշտական արվեստի գործն է^[31]։

Հյուսիսարևելյան տաղավարը հետիոտնային մուտք է Միլենիում պարկի ավտոկայանատեղի^[3] և ապահովում է մուտքը դեպի Հարիս թատրոնի տանիքի հարթակ^[26][30]։ Այն գտնվում է 201 E. Randolph Street հասցեում, թատրոնից արևելք և McDonald's հեծանվային կենտրոնից արևմուտք։ Տաղավարի երկրորդ հարկում է տեղակայված Chicago Shop-ը, որտեղ հնարավոր վարձակալել աուդիո տուր և գնել Միլենիում պարկի և Չիկագոյի պաշտոնական հուշանվերներ^[32]։ Հյուսիսարևելյան երկհարկանի տաղավարը մեծությամբ երկրորդն է՝ 380 մ² մակերեսով, և նույնպես ունի 460 ֆոտոգալվանային մոդուլներ՝ արևի լույսից էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար^[3]:

Հարավային տաղավարները գտնվում են Լուրյե զբոսայգու արևելքում և արևմուտքում ձգվում են Մոնրոյի փողոցի երկայնքով, և դրանց ապակե պատերից հնարավոր է դիտել այգին^[4]։ Հարավային տաղավարներն ապահովում են այգու ստորգետնյա ավտոկայանատեղիի մուտքը։ Հարավարևմտյան տաղավարը պարտեզից արևմուտք է և Նիկոլս կամրջի արևելք և չորս տաղավարներից ամենափոքրն է՝ ունի 51 մ ² մակերես^[5] և ամենաքիչ ֆոտոգալվանային մոդուլները՝ 16 հատ^[3]։ Հարավարևելյան տաղավարը պարտեզից արևելք է, ունի երկրորդ փոքր տարածքը՝ 70 մ² մակերես^[5] և 24 ֆոտովոլտային մոդուլ տանիքին։ Միասին այս երկու տաղավարները ի վիճակի են տարեկան արտադրել 3840 կՎտժ (13,800 ՄՋ) էլեկտրաէներգիա^[3]։

Պուլիտցերյան մրցանակի դափնեկիր, Chicago Tribune-ի ճարտարապետության քննադատ Բլեր Քամինը բարձր է գնահատել տաղավարները՝ ենթադրելով, որ եթե նախագծերը թողնվեին կապալառուներին, ապա Միլենիում պուրակի այցելուները կարող էին փոխարենը տեսնել ոչ տպավորիչ «կոպիտ օգտահակ խրճիթներ»։ Քամինը գոհ էր Հարավային տաղավարներից և դրանք դրանք բնութագրել է «փոքր մոդեռնիստական զարդեր, համարյա տան նման»։ Քամինը Հարավային տաղավարները գնահատել է հնարավոր չորսից երեք աստղով կամ «շատ լավ»^[4]։

Քամինը ավելի քիչ գոհ էր Բիբիի Հյուսիսային տաղավարներից, որոնք նա նկարագրել է «գրեթե բոլորովին սև և անթափանց» և համեմատել է Դարթ Վեյդերի սաղավարտի հետ։ Նա ընդունել է տաղավարների նորարարական տեխնոլոգիան և դրանց «քաղաքաշինական գործառույթը» որպես թևեր Հարիս թատրոնի համար, ինչը Քամինի կարծիքով «թույլ է տալիս թատրոնին ավելի լավ դիմակայել հարավից Ֆրենկ Գերիի նախագծած Պրիցկեր տաղավարին»։ Ակնարկը գրելուց տաղավարների շինարարությունը դեռ չէր ավարտվել, և Քամինը Հյուսիսային տաղավարներին ընդհանուր աստղանիշ չի տվել։ Նա իրոք հույս է հայտնել, որ ավարտելուց հետո նրանք ավելի հաճելի տեսք կունենան^[4]։

Տաղավարները բարձր են գնահատվել վերականգնվող էներգիայի և կանաչ դիզայնի նորարարական օգտագործման համար։ 2005 թվականին Հյուսիսային տաղավարները ստացել են Առաջնորդություն էներգետիկայի և բնապահպանական նախագծման ոլորտում (LEED) արծաթե գնահատական Միացյալ Նահանգների Կանաչ շենքերի խորհրդից^[26][33]։ Նրանք ստացել են «Այլընտրանքային և (կամ) վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների օգտագործում» անվանակարգում «Տեխնոլոգիայի մրցանակ» պատվավոր շքանշան՝ ջեռուցման, հովացման և օդորակման ամերիկյան ընկերության (ASHRAE) կողմից^[26][34]։ Միացյալ Նահանգների էներգետիկայի նախարարությունը բոլոր տաղավարները ճանաչել է իր «Միլիոնային արևային տանիքներ» նախաձեռնության բաղկացուցիչ մաս։ 2005 թվականին Չիկագոն արևային էներգիան վերափախող սարքերի տեղադրումներով չորրորդ տեղն է զբաղեցրել ԱՄՆ քաղաքների շարքում. Էքսելոն տաղավարների կառուցման ավարտից հետո քաղաքում ընդհանուր առմամբ 1 ՄՎտ հզորությամբ ֆոտոգալվանային համակարգեր են տեղադրվել։ Տաղավարները միասին տարեկան արտադրում են 19,840 կՎտժ (71,400 ՄՋ) էլեկտրաէներգիա^[3], որը համարժեք է տարեկան 2,353 դոլարի՝ Իլինոյս նահանգի էլեկտրաէներգիայի միջին գներով։ Սա բավարար է Չիկագոում Energy Star գնահատակ ունեցող 14 տները համարժեք էներգիայով ապահովելու համար^[7]։

• Flanagan, Regina M. (2008). «The Millennium Park Effect: A Tale of Two Cities». In Cartiere, Cameron; Shelley Willis (eds.). The Practice of Public Art. New York, New York: Routledge Research in Cultural and Media Studies. ISBN 978-0-415-96292-6.
• Gilfoyle, Timothy J. (2006). Millennium Park: Creating a Chicago Landmark. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-29349-3.
• Macaluso, Tony; Julia S. Bachrach & Neal Samors (2009). Sounds of Chicago's Lakefront: A Celebration Of The Grant Park Music Festival. Chicago's Book Press. ISBN 978-0-9797892-6-7.

• City of Chicago Millennium Park (անգլ.)
• Millennium Park map Արխիվացված 2017-07-11 Wayback Machine (անգլ.)
• City of Chicago Loop Community Map (անգլ.)

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Էքսելոն տաղավարներ կատեգորիայում։