Тірі қазындылар

Tіpі қазындылар (Живые ископаемые) — бір геологиялық дәуірден басқасына елеулі өзгеріссіз өтетін әр түрлі бері тіршілік етіп келеді. Бұндай тектік реликт түрлердің сақталуына мекен ету орнының физикалық-химиялық және биоталық жағдайларының тұрактылығы популяцияның шамалы тығыздығы кезіндегі көбею механизмінің жоғары болуы, тағы басқа жағдай жасайды. Өсімдіктер өлемінің тіpі қазындыларына ерте заман реликті — 130 млн жылға жуық тіршілік етіп келе жатқан гинкгоны, Америка мен Азияның қоңыржай ендіктерінде сөңенәдә кең таралған, құрып біткен (шамамен 60 млн жыл бұрын) деп есептелген ағаш — метасеквойяны жаткызуға болады. Дегенмен, 1941 жылы Сычуань (Қытай) провинциясында метасеквойяның өсіп түрған 4 ағашы табылды. Tіpі қазындылардың ей маңызды мысалына гаттерия (немесе туатара) жатады. Гаттерия — осы заманға дейін тіршілік еткен қабыршакты бауырымен жорғалаушылардың (тұмсық бастылардың) мезозойлық отрядының жалғыз өкілі. Гаттерия тек Жаңа Зеландияда сақталған. Өйда елдің 30 аралында болжам бойынша 300-дей ғана ересек дарақ қалған деп есептеледі. Өте сирек кезедесетін жануар 1895 жылдан бастап заң жүзіңде қорғалады.^[1]