डुबुल्कीचरा

डुबुल्कीचरा
	वयस्क
	डुबुल्कीचरा
संरक्षण स्थिति
	; कम चासोका (आइयुसिएन ३.१)
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जन्तु जगत
सङ्घ:	हाड भएका
वर्ग:	पंक्षी
गण:	Podicipediformes
कुल:	Podicipedidae
वंश:	Tachybaptus
प्रजाति:	T. ruficollis
वैज्ञानिक नाम
	Tachybaptus ruficollis; (Pallas, 1764)
पर्याय
	Podiceps ruficollis

"डुबुल्कीचरा" वा पन्डुब्बी हाँस ग्रेब प्रजातिको हाँसहरू मध्ये एक सानो सदस्य हो। यस चरालाई टाढाबाट हेर्‍यो भने सबै कालो देखिन्छ तर नजिकबाट हेर्दा खेरि यो पंक्षी हल्का सेतो देखिन्छ। यो पंक्षीको घाँटी वरिपरि खैरो धब्बाहरू हुन्छन् भने यस पंक्षीको पखेटा खैरो र हल्का कालो हुन्छ। यस पंक्षीको चुच्चेको फेदमा पहिलो रङ्गले घेरेको हुन्छ। हिउँदको समयमा यस पंक्षीले पुरानो प्वाँख हराउँदै जान्छ भने महिनापछि यसको ढाडको वरिपरि खैरो रङ्गको नयाँ प्वाँखहरू पलाउन थाल्छ। यस पंक्षीका चल्लाहरू खैरो रङ्गका हुन्छन्।

ग्रेब प्रजातिका पंक्षी जस्तो डुबुल्कीचराले पनि पानीको छेउछाउमा बस्ने गर्छ र यो पंक्षीको जालि परेको पञ्जाका कारण पानीमा पौडिन सक्षम हुन्छ। यस चराले कहिलेकाहीँ पानी भित्र पनि सिकार गर्ने गरेको पाइन्छ। यो चरा जमिनमा राम्रोसँग हिँड्न सक्दैन।

विवरण

डुबुल्कीचरा, पूर्वजगत (पहिलाको एसिया, अफ्रिका, युरोप) मा पाइएको ग्रेब प्रजातीको सबैभन्दा सानो सदस्य हो जसमा ठूला प्रजातीहरू भने दक्षिण र उत्तर अमेरिकामा बसोबास गर्ने गर्दछन्। यो चरा लम्बाइ २५–२९ सेमि (९.८४–११.४१ इन्च) हुन्छ र यसको एउटा पखेटा देखि अर्को पखेटासम्मको लम्बाई ४२ सेमि (१७.५३ इन्च) हुन्छ भने यसको तौल १६० ग्राम हुन्छ। यस प्रजातीका चराहरू पौडि खेल्न माहिर हुन्छन् र पानिमुनि हामफाल्न पनि सक्षम हुन्छन्। यसले पानी मुनि पनि सिकार गर्ने गर्दछ।

जीवन चक्र

यस पंक्षि विश्व व्यापी रूपमा विशेषगरि नदि, ताल र नहरहरूमा बस्ने गर्छ। यस पंक्षि सानो भएका कारण विशेषगरी सानो माछाहरू खाने गर्छ। यस पंक्षि संयुक्त अधिराज्यमा धेरै मात्रामा पाइने गर्दछ। यस पंक्षि निकै चलाख हुन्छ भने यसलाई केही खतराको महसुस भयोभने पानी मुनि बस्ने गर्दछ।

यस पंक्षिले एकपटकमा चार देखि छ वटा अण्डा कोरल्छ जुन यसले अप्रिल महिनामा पार्ने गर्छ। यसले आफ्नो अण्डाहरू सुरक्षित राख्नका लागि पानिको सतह माथि गुण बनाउने गर्दछ।^[२] अण्डाहरूबाट चल्ला निस्किए पछि चल्लाहरूलाई वयस्कहरूले ढाड पछाडि बोक्ने गर्छन् भने तिनिहरूलाई ससाना जीवहरू खुवाउँछन्। वयस्कहरूले चल्लालाई प्वाँख दिन्छन् भने उक्त प्वाँख चल्लाहरूले निल्छन् जसले गर्दा उनीहरूको पेट विभिन्न सङ्क्रमणबाट सुरक्ष दिन्छ। त्यस प्वाँखले गर्दा साना चल्लाहरूले माछा खाँदा त्यसका हड्डीले पेटमा असर गर्ने सम्भावना निकै न्यून हुन्छ।

वितरण

सेटल्याण्ड र केही पश्चिमी मुलुकमा बाहेक डुबुल्कीचरा बेलायतका सबै राष्ट्र र आयरल्यान्डमा धेरै मात्रामा पाइने गरेको छ। यस पंक्षी युरोपमा दक्षिण स्केन्डोनोभिया देखि बाल्टिक राज्य र दक्षिणमा भूमध्य सागर, टर्की र इजरायल सम्म बसोबास गर्छ। यस पंक्षी अफ्रिकी मुलुकहरू लगायत भूमध्य टापु र एसियाका थुप्रै मुलुकहरू र पपुवा न्यु गीनिमा पनि पाइन्छ।

हालको अवस्था

डुबुल्कीचरालाई आइयुसीएन द्वरा कम चासोका प्रजातिको रूपमा वर्गीकृत गरिएको छ र यसलाई रातो सूचीमा सूचीकृत गरिएको छ। यस पंक्षीलाई संरक्षण महत्त्वको प्रजातिको रूपमा पनि वर्गीकृत गरिएको। यस पंक्षीलाई हाल बेलायतीमा वन्यजीव र ग्रामीण इलाका अधिनियममा संरक्षण गरिएको छ।^[३]

खतराहरू

युरोपेली संरक्षण सम्बन्धको प्रजातिको रूपमा सूचीबद्ध भएपछि डुबुल्कीचरालाई संयुक्त अधिराज्यमा कसैले पनि सिकार गर्ने गरेको पाइँदैन। पानीमा बस्ने पंक्षी भएका कारण जल प्रदुषण र रसायन पदार्थका कारण यस पंक्षीहरू त्यस्ता ठाउँ हरूबाट अन्तै सर्ने गरेका छन्।

संरक्षण

बेलायती र आयरल्यान्डमा डुबुल्कीचराको सङ्ख्या अनुमानित १०,००० जोडी रहेको छ तथापि, पंक्षीहरू एकदम गोपनीय भएका कारण वास्तविक सङ्ख्याहरू पत्ता लगाउन कठिन हुन्छ। हाल यस पंक्षीलाई विश्व व्यापी रूपमा विभिन्न सङ्घ संस्थाहरू मार्फत संरक्षण गरिएको छ।