Godskameren en hofjes in Utrecht

In de stad Utrecht bevinden zich meerdere godskameren en hofjes.

Godskameren

Godskameren (godscameren) is een stichting van vrijwoningen (woningen vrij van huur) zoals die door rijke katholieken en protestanten vanaf 1375 tot de 19de eeuw specifiek in Utrecht "om Godswil" gebouwd werden ten behoeve van kosteloze bewoning door arme mensen, meestal bejaarden of gezinnen.^[1] Deze vrijwoningen waren vaak van het type kameren, rijtjeswoningen die bestaan uit slechts één kamer en een zolder. Behalve gratis bewoning werden aan de bewoners vaak preuves uitgedeeld (voedsel, brandstof of geld). In de loop der tijd werden de vrijwoningen omgezet in huurwoningen.

De godskameren zijn bewaard gebleven omdat de beheerders de verplichting waren aangegaan vervangende woonruimte aan de bewoners te bieden. De meeste bewaard gebleven kameren bevinden zich in het Museumkwartier. Van 1652 tot de verplaatsing van de Gronsveltkameren in 1756 waren er drie rijtjes godskameren in de Agnietenstraat: de Beyerskameren, Kameren Maria van Pallaes en de eerder genoemde Gronsveltkameren.

Hofjes

De hofjes in Utrecht zijn van latere datum dan de godskameren. Ze werden in de 19e en vroege 20e eeuw buiten de binnenstad gebouwd. In Utrecht wordt de term hofje soms ook voor de godskameren gebruikt.

Lijst van godskameren en hofjes in Utrecht

Naam	Stichtingsjaar of bouwjaar	Locatie	Opmerking
Arkelkameren		Lange Nieuwstraat	Gesloopt
Begijnhof			Gesloopt. Drie godskameren gesticht door juffrouw van Hoy; vijf kameren met preuves gesticht door kanunnik Johan van Medenblick. In het grote huis woonden arme begijnen.^[2]
Beyerskameren	1597	Lange Nieuwstraat, Agnietenstraat	Poort en gevelsteen
Breyerskameren	1749	Wittevrouwensingel, Gasthuisstraat	Gevelsteen
Bruntskameren	1621	Bruntenhof, achter villa Lievendaal	Poort en tuin met standbeeld
Croontgenspoort	1397 door Johan Croonkijn	Tussen Achter-Clarenburg en de stadswal	17 vrijwoningen. Gesloopt in 1865. Ter vervanging werden in 1859-60 nieuwe woningen gebouwd in de Kroonstraat. Deze werden in 1953 aan de gemeente verkocht en in 1973 gesloopt.
Stichting der Eleëmosynae van Oudmunster	1861	Wolter Heukelslaan	Hofjeswoningen op een U-vormige plattegrond
Stichting der Eleëmosynae van Oudmunster	1890	Mgr. van de Weteringstraat, Pallaesstraat	Complex van woningen op de hoek Mgr. van de Weteringstraat en Pallaesstraat
Kameren van Jan van Goch	1560	Zakkendragerssteeg 24-44, even	Elf kameren met doorgang, voorgevels gerestaureerd in 1977, achtergevels grotendeels gesloopt. Thans restaurant en rijksmonument.
Godskameren bij het Jacobsgasthuis		Jacobsgasthuissteeg	Tien kameren. Op een na (nummer 23) alle gesloopt rond 1978.
Hofje Goedestraat	1854	Goedestraat	Gebouwd als huurwoningen
Hofje Haagstraat	1893	Haagstraat
Kameren van Jan van Campen	1574	Schalkwijkstraat, Nieuwekamp	Onderdeel van Leeuwenbergh Gasthuis
Janskameren van der Meer	15de eeuw	Hieronymusplantsoen (t.h.v. de huidige nummers 4-12), bij de Knuppelbrug	gesloopt in 1929
Gronsveltkameren	1652	Nicolaasdwarsstraat	Gevelsteen; oorspronkelijk gebouwd in Agnietenstraat
Margaretenhof	1562	Jansveld	Poort en gevelsteen
Martinushofje	1884	Gansstraat	Twee tegenover elkaar gelegen bouwblokken van ieder 12 woningen
Metelerkamp	1844	Nieuwekamp, Achterom	Gebouwd in een steeg, de woningen staan tegenover een blinde muur
Myropscameren	1583	Springweg
Kameren Maria van Pallaes	1651	Agnietenstraat	Gevelsteen aan refectiehuis
Hofje van Stichting Maria van Pallaes	1905	Minstraat	Woonhuizen in rij
Hofje van Stichting Maria van Pallaes	1938	Wulpstraat
Hofje voor Protestantse Weduwen	1873 - 1936	Oudwijkerveldstraat	Vier bouwblokken uit 1873, 1875 en 1936
Sionskameren	15e eeuw	Nieuwegracht	Circa 1959 deels gesloopt
Speyart van Woerden's hofje	1879	Kerkstraat (Buiten Wittevrouwen)	Afgesloten door een hek
Sterrehof	1873	Sterrebos	Open hofje
Stevensfundatie	1853	Kruisstraat, hoek Biltstraat	Grotendeels gesloopt in 1968
Hofje van Veelo	1826	Tuinstraat en Geertebolwerk 19	Zuidelijke deel is na kraakactie in 1982 behouden
Vijfzusterwoningen	1375 gesticht door juffrouw Alijdt	Hoek Waterstraat en Jan Meijenstraat	Eerste vrijwoningen in Utrecht. Eind 19de eeuw gesloopt.
Zuylenskameren	16e eeuw gebouwd door de kanunnik Dirk van Zuylen	Dirk van Zuylenstraat en Bergstraat	In 1943 door de Duitse bezetters afgebroken om ruimte te creëren rond het Hoofdbureau van Politie. Zij betaalden een schadevergoeding maar de geplande nieuwbouw voor bejaarden aan het Geertehof op de plaats van de daartoe te slopen Geertekerk. Dit ging niet door toen de kerk verkocht werd aan de Remonstrantse gemeenschap en gerestaureerd.