Spoorlijn Innsbruck - Bludenz

spoorlijn in Oostenrijk

De spoorlijn Innsbruck - Bludenz ook wel Arlbergspoorlijn genoemd (Duits: Arlbergbahn), is een spoorlijn in Oostenrijk die de Arlberg, een bergkam tussen de Bundesländer (deelstaten) Vorarlberg en Tirol, doorkruist. De lijn ligt tussen de plaatsen Innsbruck in Tirol en Bludenz in Vorarlberg. Op het traject wordt ook de Arlbergspoortunnel tussen Langen en St. Anton gepasseerd, die met 10.648 meter lengte (tot 2001 10.249 meter) een stuk korter is dan de Arlbergtunnel voor het wegverkeer. Het traject is grotendeels dubbelspoor, alleen tussen Ötztal en Kronburg, Landeck en Schnann en Klösterle en Bludenz ligt enkelspoor.

Arlbergbahn
501 / 601 Innsbruck - Bludenz
Spoorlijn Innsbruck - Bludenz op de kaart
Totale lengte136.72 km
Spoorwijdte(normaalspoor) 1435 mm
Geopend21 september 1884
Huidige statusin gebruik
Geëlektrificeerdja
Aantal sporen2, deels 1
Baanvaksnelheid160 km/u
Beveiliging of treinbeïnvloedingIndusi
Treindienst doorÖBB
Traject
STRUnterinntalbahn van Wörgl Hbf, Kufstein
BHF
75,130
-0,434
Innsbruck Hbf582 m.
ABZglBrennerbahn naar Bolzano/Bozen
STR“Konzertkurve”
mKRZuStubaitalbahn naar Fulpmes
ABZg+lnaar Innsbruck Hbf-Frachtenbf
BHF1,325Innsbruck Westbf vroeger Wilten583 m.
ABZgrMittenwaldbahn
naar Garmisch-P
SKRZ-AuA12 Inntalautobahn
BHF6,910Völs584 m.
HST10,442Kematen i. T. H-Lst, AWANST593 m.
eHSTUnterperfuss
BHF14,247Zirl596 m.
HST16,911Inzing601 m.
HST19,163Hatting605 m.
ÜST20,370overloopwissel Zirl 2
HST21,412Flaurling H-Lst, AWANST609 m.
eBS2+lBS2+r
25,000
25,085
Fehlerprofil
exSTRHST25,545Oberhofen im Inntal 620 m ü. A.
eBS2lBS2r
BHF26,800Telfs-Pfaffenhofen623 m.
HST31,056Rietz635 m.
BHF34,647Stams639 m.
HST36,223Mötz644 m.
BHF38,223Silz648 m.
HST42,458Haiming669 m.
BHF45,420Ötztal692 m.
STR+GRZq45,874
KMW
46,152
46,320
Fehlerprofil (-168 m)
hKRZWae47,2Ötztaler Achbrücke
SBRÜCKEB171 Tiroler Straße
BHF50,056Roppen
BHF54,698Imst-Pitztal
SBRÜCKEL16 Pitztalstraße
HST59,070Imsterberg
BHF63,015Schönwies
ABZg+r65,570aansluiting(AWANST) tot Firma Streng Bau
KMW
65,780
65,891
Fehlerprofil (-111 m)
eBS2+lBS2+r65,911Abzw Schönwies 1
exSTRTUNNEL166,550Kronburgtunnel (L 330 m)
exSTRSBRÜCKE68,3B180 Reschenstraße
exSTRtSTRa68,580Zammer Tunnel Ostportal (L 2.335 m)
exBHFtSTR70,980Zams 768 m.
exSTRtSTReZammer Tunnel Westportal
eBS2lBS2rEnde Linienverlegung
BHF71,837Landeck-Zams776 m.
eABZglgeplande Reschenbahn naar Mals
STR+GRZq72,031eind 2e-spoor / begin 1-spoor
ABZgr72,150aansluiting tot Firma Donauchemie AG
KMW
72,406
72,650
Fehlerprofil(-244 m)
hSTRae73,404Innbrücke(L 188 m, H 25,0 m)
eHST73,800Landeck-Perfuchs816 m.
STRo76,447Zappelbachbrücke(L 34 m, H 11,2 m)
BHF77,981Pians
STRo78,277Ganderbachbrücke(L 22 m, H 14,8 m)
STRo78,918Mayenthalbrücke(L 53 m, H 15,0 m)
STRo79,495Burgfriedbrücke(L 72 m, H 10,0 m)
STRo79,680Wolfsgruberbachbrücke(L 50 m, H 14,3 m)
eHST79,949Wiesberg
hSTRae80,253Trisannabrug(L 207 m, H 87,4 m)
TUNNEL280,486Weinzierltunnel(L 212 m)
eBS2+lBS2+r80,7
exSTRTUNNEL180,810Moltertobeltunnel(L 1.643 m)
exSTRKMW
82,308
82,200
Fehlerprofil (+108 m)
eBS2lBS2r82,5
STRo82,496Geigertobelbrücke(L 81 m, H 11,5 m)
BHF83,073Strengen
STRo85,114Süßwaldbrücke(L 59 m, H 11,0 m)
TUNNEL285,308Klausbachaquädukt(L 20 m)
BHF87,274Flirsch
hKRZWae87,564Rosannabrücke I(L 28 m, H 7,9 m)
hKRZWae88,055Rosannabrücke II(L 56 m, H 8,1 m)
SKRZ-AuS16 Arlbergschnellstraße
TUNNEL288,483Steinschlaggalerie(L 33 m)
eBS2+lBS2+r90,150eind 2-spoor / begin 1-spoor
exHSTSTR90,176Schnann
exSTRHST90,420Schnann 1.162 m.
exSTRTUNNEL191,028Innere Maienbachgalerie (L 354 m)
exSTRABZgl91,363aansluiting (AWANST) tot ÖBB-Trafostation
exhKRZWaehKRZWae91,528Rosannabrücke III
exSTRTUNNEL192,330Aprestunnel (L 189 m)
exSTRHST93,334Pettneu 1.193 m ü. A.
exBHFSTR93,476Pettneu 1.196 m ü. A.
eBS2lBS2r
ÜST93,767overloopwissel Flirsch 2
TUNNEL194,275Vadisengalerie (L 579 m)
eBS2+lBS2+rbegin nieuwbouwtraject
exSTRhKRZWaeRosannabrücke IV
exHSTSTR96,271St. Jakob 1.228 m ü. A.
exSTRtSTRa97,357Wolfsgrubentunnel Ostportal (L 1.743 m)
exhKRZWaetSTR97,698Rosannabrücke IV
exhKRZWaetSTR97,923Rosannabrücke V
exSTRtSTRe99,100Wolfsgrubentunnel Westportal
exSTRBHF99,360St. Anton am Arlberg 1.309 m ü. A.
exBHFSTR99,590St. Anton am Arlberg 1.303 m ü. A.
exSTRtSTRa99,500Arlbergtunnel neues Ostportal (L 10.648 m)
extSTRatSTR100,127Arlbergtunnel altes Ostportal (urspr. L 10.250 m)
extSTRtKMW
100,600
100,828
Fehlerprofil (-228 m)
etBS2ltBS2reind nieuwbouwtraject
tSTR104,241Scheitelpunkt der Arlbergbahn1.311 m.
tÜST107,622overloopwissel St. Anton 3
tSTRe110,377Arlbergtunnel Westportal
hKRZWae110,480Alfenzbrücke (L 52 m, H 17,2 m))
BHF110,715Langen am Arlberg1.217 m.
BS2+leBS2+rBeginn Linienverlegung
tSTRaexSTR111,054Blisadonatunnel Ostportal (L 2.411 m)
tSTRexTUNNEL2111,120Simastobeltunnel (L 140 m)
tSTRexTUNNEL1111,670Großtobeltunnel (L 505 m)
tSTRexSTRo112,464Brücke (L 62 m, H 8,4 m)
tSTRexTUNNEL2112,663Kleines Lawinendach (L 34 m)
tSTRexSTRo112,744Brücke (L 32 m, H 6,7 m)
tKMWexSTR112,934eind 2e-spoor / begin 1-spoor
tSTRexhSTRae112,973Wälditobelbrücke(L 59 m, H 35 m)
tSTRexHST113,031Klösterle
etABZgrexSTR113,1afbuiging van hoofdtunnel, voorbeeld voor geplande uitbouw
tSTReexSTR113,465Blisadonatunnel Westportal
BS2leBS2r
113,547
113,463
Fehlerprofil (+84 m)
TUNNEL2113,604Großes Lawinendach(L 510 m)
TUNNEL2114,113Lawinenschutzdach In der Hose(L 53m)
TUNNEL2114,166Lawinenschutzdach III(L 163 m)
BS2+leBS2+r114,2
TUNNEL1exSTR114,374Wildentobeltunnel(L 1.158 m)
STRoexSTR114,583Wildentobelaquädukt(L 15 m)
STRexSTRo115,452Spreubachbrücke
BS2leBS2r115,6
BHF116,074Wald am Arlberg(vorm.Dannöfen
STRo116,630Glongtobelbrücke
STRo117,995Stelzitobelbrücke(L 28 m, H 6,0 m)
STRo118,342Radonatobelbrücke(L 80 m, Höhe 21,0 m)
STRo119,192Brücke(L 23 m, H 6,1 m)
TUNNEL2119,279Lawinenschutzdach Mühltobel(L 91 m)
TUNNEL2119,531Lawinenschutzdach IV(L 144 m)
TUNNEL2119,692Lawinenschutzdach Gipsbruchtobel(L 35 m)
TUNNEL2119,944Lawinenschutzdach V(L 22 m)
BHF121,253Dalaas
STRo121,563Höllentobelbrücke(L 96 m, H 24,2 m)
TUNNEL2121,920Röckentunnel(L 68 m)
TUNNEL2122,420Schmiedtobeltunnel(L 94 m)
hSTRae122,654Schmiedtobelbrücke(L 120 m, H 55,8 m)
TUNNEL2122,954Engelwandtunnel(L 280 m)
TUNNEL2123,349Lawinenschutzdach Engelwand(L 31 m)
STRo123,432Brunntobelbrücke(L 74 m, H 24,6 m)
TUNNEL2123,722Engelwäldchentunnel(L 209 m)
TUNNEL2124,856Fünffingertobelgalerie(L 32 m)
TUNNEL2124,888Fünffingertobeltunnel(L 78 m)
BHF125,177Hintergasse
STRo125,666Schanatobelbrücke(L 70 m, H 18,8 m)
TUNNEL2125,749Lawinenschutzdach Böcktöbele(L 36 m)
TUNNEL2126,425Pfaffentobeltunnel(L 97 m)
TUNNEL2126,684Plattentobeltunnel(L 162 m)
STRo126,881Rüfeviadukt(L 65 m, H 7,3 m)
TUNNEL2127,970Lawinenschutzdach VI(L 139 m)
TUNNEL2127,109Masontunnel(L 147 m)
TUNNEL2127,310Überwölbter Einschnitt(L 31,8 m)
STRo127,528Masonbachbrücke
TUNNEL2128,168Mühltobelaquädukt(L 20 m)
BHF129,543Braz
eHST132,685Bings
STR+GRZq135,743eind 1-spoor / begin 2-spoor
ABZg+lMBS van Schruns
BHF
136,286
67,746
Bludenz559 m.
STRVorarlbergbahn naar Feldkirch, Lindau Hbf

Bouw en geschiedenis

bewerken

Al in 1845 werd over een spoorlijn over de Arlbergpas gesproken toen de Engelsen een spoorverbinding van Engeland naar Egypte wilden aanleggen. In 1847 werd in de textielmagnaat Carl Ganahl uit Feldkirch ook een lokale geldschieter voor de bouw gevonden. Er werden plannen gemaakt, maar de bouw stuitte op te veel technische beperkingen. De opening van de Semmeringspoorlijn in 1854 liet echter zien dat een bergspoorlijn over de Arlberg geen onmogelijkheid moest zijn.

Pas in 1880 kon men met de bouw beginnen. De bouw ging sneller dan gepland (de eindoplevering werd niet verwacht voor de herfst van 1885) en reeds op 29 mei 1883 kon het gedeelte tussen Innsbruck en Landeck in gebruik genomen worden. Op 21 september 1884 volgde het resterende deel van het traject, inclusief de enkelsporige 10,2 kilometer lange Arlbergspoortunnel. In tegenstelling tot andere tunnelprojecten in de Alpen in die tijd waren er geen problemen bij de bouw. Desondanks stierven 92 arbeiders tijdens de constructie van alleen al de tunnel. Met de brokstukken die vrijkwamen tijdens de aanleg werden de gebouwen langs het spoor gebouwd, zoals ook bij Semmeringspoorlijn was gedaan. Veel van de spoorgebouwen zijn nog bekleed met een kenmerkend rood gesteente, dat in het Arlberggebied op enkele plekken aan de oppervlakte komt.

De Zwitserse spoorwegingenieur Achilles Thommen adviseerde bij de bouwwerkzaamheden.[1]

Ontwikkeling van de spoorlijn

bewerken
Aanleg van de 10.249 meter lange Arlbergspoortunnel in 1882, aan de kant van Langen (Vorarlberg)

Met de opening werd een nieuwe verbinding tussen het Bodenmeer en de Adriatische Zee gemaakt. Het verkeer ontwikkelde zich goed en op 15 juli 1885 kon het tweede spoor door de tunnel in gebruik genomen worden. Paradepaardje van de lijn werd de Arlberg-Oriënt-Express, die met uitsluitend slaaprijtuigen eerste klasse van Londen naar Boekarest reed.

De stoomlocomotieven zorgden voor een groot probleem. Met stijgingen tot 31 promille op het westelijke tracé en 27 promille op het oostelijke tracé, zorgden de stoomlocomotieven voor veel te veel zwavelzuur in de tunnel en werden afgeschaft. Op 20 november 1924 werd de geëlektrificeerde tunnel heropend. In 1925 werden ook de overige trajectdelen geëlektrificeerd met een 15 kV, 16 2/3 Hz systeem, wat ertoe leidde dat veel zwaardere treinen het spoor konden berijden. Wel moesten hiervoor het spoor en diverse bouwwerken vanwege de verhoogde asdruk worden verstevigd. Zo werd in 1964 de Trisannabrug bij slot Wiesberg vernieuwd.

Het verkeer ontwikkelde zich, ondanks concurrentie van de autotunnel, zo sterk dat de toevoerlijnen ook bijna geheel dubbelsporig zijn gemaakt. Over de verbinding rijden snelle Eurocitytreinen van Wenen naar Vorarlberg en Zwitserland. Het station St. Anton is in het kader van de wereldkampioenschappen skiën in 2001 aldaar verplaatst vanuit het centrum naar de rand van de plaats.

Treindiensten

bewerken

De Österreichische Bundesbahnen of ÖBB (Oostenrijkse Staatsspoorwegen) is de grootste spoorwegmaatschappij van Oostenrijk. De Oostenrijkse staat bezit alle aandelen in de ÖBB-Holding AG.

EuroCity

bewerken
Zie EuroCity voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 31 mei 1987 richtten de spoorwegmaatschappijen van de Europese Unie, Oostenrijk en Zwitserland met 64 treinen het EuroCity-net als opvolger van de Trans Europ Express (TEE) op. In tegenstelling tot de TEE kent de EuroCity naast eerste klas ook tweede klas.

De Euro City Transalpin werd voortgezet als Eurocity van de internationale trein Transalpin die sinds 1 juni 1958 tussen Wenen en Basel reed.

De Transalpin reed op dit traject tussen Innsbruck en Bludenz.

Sinds 2013 rijdt de EC TransAlpin weer, maar dan mijn route Zürich-Buchs-Feldkich-Bludenz-Innsbruck-Bischofshofen-Leoben-Graz en is geïntegreerd in de RailJet diensten van/naar Zürich.

RailJet

bewerken

Over het gehele traject rijdt ten minste 1x per uur een RailJet met diverse begin en eindpunten:

  • 1x per 2 uur Zürich-Buchs-Feldkirch-Bludenz-Innsbruck-Salzburg-Wien-Bratislava/Budapest/WienFlughafen
  • 1x per 2 uur Bregenz-Feldkirch-Bludenz-Innsbruck-Salzburg-Wien-Bratislava/Budapest/WienFlughafen

InterCity's

bewerken
  • 1x per dag Innsbruck-Bludenz-Feldkirch-Bregenz-Lindau Reutlin-Ulm Hbf-Stuttgart Hbf-Mannheim Hbf-Mainz Hbf-Koblenz Hbf-Köln Hbf-Wuppertal Hbf-Hagen Hbf-Dortmund Hbf, deze trein is geïntegreerd in de RailJet dienst van/naar Bregenz.

Elektrische tractie

bewerken

Het traject werd geëlektrificeerd met een spanning van 15.000 volt 16 2/3 Hz wisselstroom.

Literatuur

bewerken

Zie ook

bewerken
bewerken
Commons heeft media­bestanden in de categorie Arlbergspoorlijn.

Afbeeldingen

bewerken