Sąd Konstytucyjny (Słowenia)

W wyniku uchwalenia w 1963 roku nowej konstytucji SFRJ przeprowadzającej reformę ustrojową Jugosławii, zostały utworzone sądy konstytucyjne federalnych jednostek Jugosławii w tym Sąd Konstytucyjny Socjalistycznej Republiki Słowenii. 5 czerwca 1963 roku został powołany pierwszy skład sędziowski (przewodniczący i 8 sędziów). W wyniku ogłoszenia niepodległości Republiki Słowenii 25 czerwca 1991 roku dotychczasowy sąd konstytucyjny republiki stał się sądem konstytucyjnym suwerennego państwa, a na mocy konstytucji Słowenii z 23 grudnia 1991 roku wprowadzającej trójpodział władzy stał się niezależnym i najwyższym organem sądowym w zakresie konstytucyjnym^[6] [4].

Zgodnie z konstytucją Sąd Konstytucyjny składa się z dziewięciu sędziów wybranych przez Zgromadzenie Państwowe spośród kandydatów przedstawionych przez prezydenta^[7]. Kandydatem może być zawodowy prawnik^[7], który ukończył 40 rok życia^[8]. Sędzia wybierany jest na dziewięcioletnią kadencję bez możliwości reelekcji. Po upływie tego okresu nadal sprawuje swój urząd do czasu wyboru swojego następcy^[9]. Sędziom przysługuje immunitet taki jak posłom Zgromadzenia Państwowego^[10]. Opróżnienie urzędu sędziego przed upływem dziewięciu lat może nastąpić jedynie w przypadku zrzeczenia się sędziego, skazania go na karę pozbawienia wolności za przestępstwo karne lub uznanie trwałej niezdolności do pełnienia urzędu^[11]. Stanowiska sędziego Sądu Konstytucyjnego nie można łączyć ze sprawowaniem funkcji lub pracą w organach państwowych, władzach samorządowych, partiach politycznych i związkach zawodowych oraz członkostwem w organach zarządzających lub kontrolujących spółki, instytuty i spółdzielnie, jak i pracą zawodową i zarobkową, z wyjątkiem zawodu nauczyciela akademickiego^[12][4].

Sędziowie ze swojego grona wybierają Przewodniczącego Sądu Konstytucyjnego na trzyletnią kadencję^[7].

Do głównych kompetencji Sądu Konstytucyjnego należy badanie zgodności umów międzynarodowych z konstytucją, ustaw z konstytucją, umowami międzynarodowymi i zasadami prawa międzynarodowego, aktów normatywnych niższego rzędu niż ustawa i aktów normatywnych samorządów lokalnych z konstytucją i ustawami oraz aktów wykonawczych z konstytucją, ustawami i aktami normatywnymi niższego rzędu. Sąd Konstytucyjny rozpatruje również skargi konstytucyjne dotyczące naruszenia praw człowieka i podstawowych wolności. Rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy władzami państwowymi a samorządowymi, samorządami, sądami a pozostałymi organami państwa oraz między Zgromadzeniem Państwowym, Prezydentem Republiki i Rządem. Sąd Konstytucyjny orzeka również w sprawach sprzeczności działalności partii politycznych z konstytucją^[15][4][16].

Sąd Konstytucyjny rozpatruje również skargi dotyczące decyzji o stwierdzeniu prawidłowości wyboru posła^[17]. Sąd Konstytucyjny jest też sądem właściwym do rozpatrywania postawienia przez Zgromadzenie Państwowe w stan oskarżenia Prezydenta Republiki, Premiera lub ministra z powodu naruszenia konstytucji lub ustawy w związku z pełnieniem urzędu (popełnienie deliktu konstytucyjnego)^[18][4][16].

Zgodnie z konstytucją Sądowi Konstytucyjnemu w drodze ustawy można powierzyć inne sprawy nieokreślone w Konstytucji^[15]. Na podstawie tego zapisu rozpatruje on odwołania od decyzji Zgromadzenia Państwowego w sprawie wyboru posła do Parlamentu Europejskiego, odwołania od decyzji Rady Państwa w sprawie niepotwierdzenia mandatu jej członków, na wniosek Zgromadzenia Państwowego ocenia konstytucyjne konsekwencje wynikające z odroczenia wprowadzenia ustawy lub jej odrzucenia, orzeka o ważności decyzji Zgromadzenia Państwowego o niezwołaniu referendum w celu zmiany Konstytucji oraz o konstytucyjności decyzji Zgromadzenia Państwowego o rozwiązaniu rady gminy lub odwołaniu burmistrza. Na wniosek rady gminy ocenia konstytucyjność i legalność decyzji tej rady o zwołanie referendum^[19] .

Sąd Konstytucyjny podejmuje decyzje większością głosów wszystkich sędziów, z wyjątkiem skarg konstytucyjnych, które mogą być rozpatrywane w pomniejszonym składzie^[20] oraz procesu usunięcia prezydenta, premiera lub ministra z urzędu, gdzie jest potrzeba większości 2/3 wszystkich sędziów^[18]. Sąd Konstytucyjny orzeka podczas sesji plenarnych, w których poza sędziami uczestniczą również Sekretarz Generalny Sądu Konstytucyjnego^[e] i doradca Sądu Konstytucyjnego^[e], któremu przydzielono sprawę^[21] . Obradom przewodniczy Przewodniczący Sądu Konstytucyjnego, a w przypadku jego nieobecności jest zastępowany według starszeństwa sędziów, określonego w następującej kolejności:^[22]

1. Przewodniczący Sądu Konstytucyjnego,
2. Zastępca Przewodniczącego Sądu Konstytucyjnego,
3. sędziowie Sądu Konstytucyjnego według kolejności rozpoczynania sprawowania urzędu sędziego Sądu Konstytucyjnego. W przypadku kilku sędziów, którzy rozpoczęli je w tym samym czasie decyduje kolejność urodzin.

Decyzje w sprawach administracyjnych i organizacyjnych podejmowane są na sesjach administracyjnych^[23][21] . Podczas nich dokonuje się także wyboru przewodniczącego, zastępcy, sekretarza generalnego.

Skargi konstytucyjne rozpatrywane są przez jedną z trzech trzyosobowych izb sądu konstytucyjnego: izby cywilnej, izby karnej i izby administracyjnej^[24][21] .

Sprawy wpływające do Sądu Konstytucyjnego przypisywane są sędziemu tego sądu według alfabetycznie ułożonej listy sędziów. Skargi konstytucyjne przypisywane są w sposób analogiczny według alfabetycznych list danej izby^[22]. Do każdej sprawy sekretarz generalny przypisuje również doradcę Sądu Konstytucyjnego^[21] .

Przewodniczący Sądu Konstytucyjnego (Predsednik Ustavnega sodišča) wybierany jest przez sędziów Sądu Konstytucyjnego spośród własnego grona w głosowaniu tajnym większością ponad połowy głosów wszystkich sędziów, przeprowadzonym podczas sesji administracyjnej. Kadencja przewodniczącego trwa trzy lata z możliwością reelekcji^[25][26]. Do zadań przewodniczącego, poza wykonywaniem obowiązków sędziego należy koordynowania prac Sądu Konstytucyjnego, zwoływanie i przewodniczenie sesjom sądu, podpisywanie decyzji i orzeczeń Sądu Konstytucyjnego, reprezentowanie Sądu Konstytucyjnego w kontaktach z innymi organami władzy państwowej, kierowanie współpracą z zagranicznymi sądami konstytucyjnymi i organizacjami międzynarodowymi oraz nadzorowanie administracji sądowej^[27].

Zastępca Przewodniczącego Sądu Konstytucyjnego (Podpredsednik Ustavnega sodišča) wybierany jest w ten sam sposób, co przewodniczący, a do jego zadań poza pełnieniem obowiązków sędziego, należy sprawowanie funkcji przypadających przewodniczącemu w czasie jego nieobecności^[28][26].

Sekretarz Generalny Sądu Konstytucyjnego (Generalni sekretar Ustavnega sodišča) powoływany i odwoływany jest przez Sąd Konstytucyjny^[29] podczas sesji administracyjnej decyzją ponad połowy wszystkich sędziów^[30]. Kandydatem na to stanowisko może być prawnik posiadający zdany egzamin adwokacki lub doktorat z prawa i dziesięcioletni staż pracy w zawodach, dla których wymagane jest wykształcenie prawnicze^[31]. Sekretarz generalny reprezentuje Przewodniczącego Sądu Konstytucyjnego w sprawach poza postępowaniami sądowymi prowadzonymi przed Sądem Konstytucyjnym^[21] . Jest szefem Sądu Konstytucyjnego, bezpośrednim dysponentem budżetu sądu i przełożonym pracowników sądu^[32]. Kieruje pracami Sekretariatu Sądu Konstytucyjnego^[30]. Do obowiązków sekretarza należy również uczestnictwo w obradach Sądu Konstytucyjnego i poszczególnych izb, jest też sekretarzem rady redakcyjnej^[33]. Rozpatruje wnioski skierowane do sądu w sprawach niepodlegających kompetencji Sądu Konstytucyjnego, sporządzając wyjaśnienie dla wnioskodawcy tłumaczące braku możliwości rozpatrzenia sprawy przez Sąd Konstytucyjny. Udziela wyjaśnień dotyczących odwołań i sprzeciwów od decyzji oraz wniosków Sądu Konstytucyjnego^[34]. Na wniosek Sekretarza Generalnego Sąd Konstytucyjny powołuje Zastępcę Sekretarza Generalnego (namestnik generalnega sekretarja), który zastępuje go w czasie jego nieobecności oraz Asystentów Sekretarza Generalnego (pomočniki generalnega sekretarja), którym powierza kierowanie pracami doradców i przekazuje część obowiązków wynikających z kompetencji Sekretarza Generalnego^[35].

Sekretariat Sądu Konstytucyjnego (sekretariat Ustavnega sodišča) zapewnia obsługę merytoryczną, techniczną, finansową i administracyjną sądu^[21] .Jednostki organizacyjne sekretariatu:^[36]

• Departament Doradztwa Prawnego (strokovna služba) – w jego skład wchodzą doradcy Sądu Konstytucyjnego powołani przez Sąd Konstytucyjny^[37], do których zadań należy przygotowanie analiz, opinii, sprawozdań i projektów decyzji, w sprawach prowadzonych przed Sądem Konstytucyjnym^[38]. Pracami doradców kierują zastępca i asystenci Sekretarza Generalnego (namestnik in pomočniki generalnega sekretarja), którzy również wykonują obowiązki doradców w skomplikowanych sprawach^[21] .
• Departament Analiz i Współpracy Międzynarodowej (služba za analize in mednarodno sodelovanje) – do jego zadań należy gromadzenie danych i informacji o charakterze prawnym na potrzebny doradców Sądu Konstytucyjnego, przygotowanie materiałów prawnych i analiz na potrzeby rozpraw, oraz podstaw prawnych do akt sądowych, tłumaczenie orzeczeń Sądu Konstytucyjnego na język angielski oraz organizacja współpracy międzynarodowej sądu^[39]; Pracami jednostki kieruje Szef Departamentu (predstojnik službe) mianowany przez Sąd Konstytucyjny na wniosek Sekretarza Generalnego^[40].
• Departament Informatyki i Dokumentacji (služba za informatiko in dokumentacijo) – zapewnia obsługę informatyczną sądu, archiwizuje akta sądowe i obsługuje bibliotekę sądu^[41]. Pracami jednostki kieruje Szef Departamentu (predstojnik službe) mianowany przez Sąd Konstytucyjny na wniosek Sekretarza Generalnego^[42].
• Biuro Główne (glavna pisarna) – zapewnia obsługę administracyjno-biurową sądu, przyjmuje wnioski, podania, decyzje i pozostałe dokumenty, prowadzi rejestry, rozsyła materiały na sesje plenarne i posiedzenia izb, publikuje decyzje, uchwały i orzeczenia Sądu Konstytucyjnego w Dzienniku Urzędowym Republiki Słowenii lub w innych dziennikach urzędowych^[43]. Pracami jednostki kieruje Szef Biura Głównego (vodja glavne pisarne) mianowany przez Sąd Konstytucyjny na wniosek Sekretarza Generalnego^[44].
• Departament Spraw Ogólnych i Finansowych (služba za splošne in finančne zadeve) – zapewnia obsługę finansowo-księgową, kadrową, administracyjną i techniczną sądu oraz przeprowadza lub zapewnia szkolenia pracowników^[45]. Jednostką kieruje Dyrektor Departamentu (direktor službe) mianowany przez Sąd Konstytucyjny na wniosek Sekretarza Generalnego^[46]. Dyrektor zatwierdza również plan finansowy sądu^[21] .

• Konstytucja Republiki Słowenii, PiotrP. Winczorek (tłum.), wyd. 2 zm. i uaktualnione, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2009 [dostęp 2020-03-17]  (pol.).
• Zakon o Ustavnem sodišču (Uradni list RS, št. 64/07 – uradno prečiščeno besedilo in 109/12) [online], Ustavno sodišče Republike Slovenije [dostęp 2020-03-17]  (słoweń. • ang.).
• Poslovnik Ustavnega sodišča (Uradni list RS, št. 86/07, 54/10, 56/11 in 70/17) [online], Ustavno sodišče Republike Slovenije [dostęp 2020-03-17]  (słoweń. • ang.).
• Pravilnik (Uradni list RS, št. 93/03 in 56/11) [online], Ustavno sodišče Republike Slovenije [dostęp 2020-03-17]  (słoweń.).
• Rafał Rybicki: Podział władz w Słowenii. Wrocław: Lulu.com, 2012. ISBN 978-1-300-44393-3. [dostęp 2020-04-25].
• Jacek Wojnicki. Władza sądownicza w wybranych państwach postjugosłowiańskich (Słowenia, Chorwacja). „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”. 4 (16), s. 11-39, 2013. Wydawnictwo Adam Marszałek. ISSN 2082-1212. [dostęp 2020-04-26]. 
• Pristojnosti. Ustavno sodišče Republike Slovenije, 2011. [dostęp 2020-03-17]. (słoweń. • ang.).
• Položaj. Ustavno sodišče Republike Slovenije, 2011. [dostęp 2020-03-17]. (słoweń. • ang.).
• Organizacija. Ustavno sodišče Republike Slovenije, 2011. [dostęp 2020-03-17]. (słoweń. • ang.).
• Vsi sodniki. Ustavno sodišče Republike Slovenije, 2011. [dostęp 2020-03-17]. (słoweń.).
• Judges. Ustavno sodišče Republike Slovenije, 2011. [dostęp 2020-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-23)]. (ang.).