Principata e Serbisë
Principata e Serbisë (Cirilik serb: Књажество Србија, romanizuar: Knjažestvo Srbija) ishte një shtet autonom në Ballkan që u krijua si rezultat i Revolucionit Serb, i cili zgjati midis 1804 dhe 1817.[2] Krijimi i saj u negociua fillimisht përmes një marrëveshjeje të pashkruar midis Millosh Obrenoviqit, udhëheqës i Kryengritjes së Dytë Serbe, dhe zyrtarit osman Marashli Pasha. Ajo u pasua nga seria e dokumenteve ligjore të botuara nga Porta në vitet 1828, 1829 dhe më në fund, më 1830 - Hatt-i Sherif. Pavarësia e saj de facto erdhi më 1867, pas evakuimit të trupave të mbetura osmane nga Kalaja e Beogradit dhe vendi; pavarësia e saj u njoh ndërkombëtarisht në vitin 1878 me Traktatin e Berlinit. Në vitin 1882 vendi u ngrit në statusin e mbretërisë.
Principata e Serbisë Княжество Сербіа Књажество Србија | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1815–1882 | |||||||||||
| Himni: "Востани Сербіє" / "Vostani Serbije" (Shqip: "Ngrihu, Serbi") | |||||||||||
 Principata e Serbisë më 1878 | |||||||||||
| Kryeqyteti | Beograd (1841-82) Kragujevac (1818–38) Gornja Crnuća (1815–18) | ||||||||||
| Gjuhët e zakonshme | Serbisht | ||||||||||
| Besimi | Ortodoksia Serbe (zyrtare) | ||||||||||
| Nofka | Serb | ||||||||||
| Qeveria | |||||||||||
| Lloji i qeverisjes | Monarkia absolute (1815–1838) Monarkia kushtetuese parlamentare unitare (1838–1882) | ||||||||||
| Princi (Knez) | |||||||||||
• 1817–1839 (i pari) | Millosh Obrenoviq I | ||||||||||
• 1868–1882 (i fundit) | Milan Obrenoviq IV | ||||||||||
| Kryeministri | |||||||||||
• 1815–1816 (i pari) | Petar Nikolajević | ||||||||||
• 1880–1882 (i fundit) | Milan Piroćanac | ||||||||||
| Kuvendi | S'ka (sundimi me dekret) (1815-1858) Asambleja Kombëtare) (1858-1882) | ||||||||||
| Historia | |||||||||||
• Njohja nga Porta e Lartë | 1815 | ||||||||||
| 15 shkurt 1835 | |||||||||||
• Pavarësia de facto | 1867 | ||||||||||
• de jure i njohur ndërkombëtarisht | 13 korrik 1878 | ||||||||||
| 1882 | |||||||||||
| Sipërfaqja | |||||||||||
| 1815[1] | 24,440 km2 (9,440 sq mi) | ||||||||||
| 1834[1] | 37,511 km2 (14,483 sq mi) | ||||||||||
| Popullsia | |||||||||||
• 1815[1] | 322,500–342,000 | ||||||||||
• 1834[1] | 702,000 | ||||||||||
• 1874[1] | 1,353,000 | ||||||||||
| Të dhëna të tjera | |||||||||||
| Kodi ISO 3166 | RS | ||||||||||
| |||||||||||
| Sot pjesë e | Serbia | ||||||||||
.svg)
Prapavija dhe themelimi
Redakto- Artikulli kryesor: Historia e Serbisë moderne
Udhëheqësit revolucionarë serbë - fillimisht Karagjorgje dhe më pas Millosh Obrenoviq - ia dolën me qëllimin e tyre për të çliruar Serbinë nga sundimi shekullor turk. Autoritetet turke e njohën shtetin me Hatt-i Sharif të vitit 1830, dhe Millosh Obrenoviq u bë një princ (knjaz) i trashëguar i Principatës Serbe. Serbia ishte de jure një provincë autonome e Perandorisë Osmane, autonomia e saj ishte e kufizuar nga prania e ushtrisë turke në tokën e saj dhe duke u detyruar t'i paguante Stambollit një haraç vjetor prej 2.3 milionë groshësh, që përfaqësonte rreth 10% të totalit të buxhetit të vendit.[3]
Në fillim, principata përfshinte vetëm territorin e ish-Pashallëkut të Beogradit, por në vitet 1831–33 u zgjerua në lindje, jug dhe perëndim. Në vitin 1866 Serbia filloi fushatën e krijimit të Aleancës së Parë Ballkanike duke nënshkruar një sërë marrëveshjesh me entitete të tjera ballkanike në periudhën 1866–68. Më 18 prill 1867 qeveria osmane urdhëroi që garnizoni osman, i cili që nga viti 1826 ishte përfaqësia e fundit e suzerenitetit osman në Serbi, të tërhiqej nga Kalaja e Beogradit. I vetmi kusht ishte që flamuri osman të vazhdojë të valëvitej mbi kala krahas atij serb. Pavarësia de facto e Serbisë daton nga kjo ngjarje.[4] Një kushtetutë e re në 1869 e përcaktoi Serbinë si një shtet të pavarur. Serbia u zgjerua më tej në juglindje në 1878, kur pavarësia e saj nga Perandoria Osmane fitoi njohjen e plotë ndërkombëtare në Traktatin e Berlinit. Principata do të zgjaste deri në vitin 1882 kur u ngrit në nivelin e Mbretërisë së Serbisë.
Ndarjet administrative
RedaktoPrincipata u nda në shtatëmbëdhjetë rrethe të njohura si Okrug, të cilat më pas u ndanë në një numër kantonesh, të njohura si Sres, sipas madhësisë së rrethit. Principata kishte gjithsej gjashtëdhjetë e gjashtë Sres.[5]
Ushtria
Redakto- Artikulli kryesor: Forcat e Armatosura të Principatës së Serbisë
Demografia
RedaktoNë dekadat e para të principatës, popullsia ishte rreth 85% serbe dhe 15% joserbe. Prej tyre, shumica ishin vllehë, dhe kishte disa shqiptarë myslimanë, të cilët ishin shumica dërrmuese e myslimanëve që jetonin në Smederevë, Kladovo dhe Ćuprija. Shteti i ri synonte homogjenizimin e popullsisë së tij. Si rezultat, nga viti 1830 deri në luftërat e viteve 1870, në të cilat Shqiptarët u dëbuan nga rrethinat e Nishit, është vlerësuar se deri në 150.000 shqiptarë që jetonin në territoret e Principata e Serbisë ishte dëbuar.[6]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Emri | Regjistrimi 1866 | % e popullsisë |
|---|---|---|
| Grupet etnike | ||
| Serbët | 1,057,540 | 87% |
| Vllehët (rumunët) | 127,326 | 10.5% |
| Romët (Ciganët) | 25,171 | 2.1% |
| Të tjerë | 5,539 | 0.5% |
| Feja | ||
| Ortodoks | 1,205,898 | 99.20% |
| Islam | 6,498 | 0.54% |
| Katolik | 4,161 | 0.31% |
| Të tjerë | 0.2% |
Principata e Serbisë më 1817
Principata e Serbisë më 1833
Principata e Serbisë nga 1833-1878
Sundimtarët
RedaktoPrincipata drejtohej nga dinastia Obrenoviq, me përjashtim të një periudhe nën princin Aleksandër të dinastisë Karagjorgjeviq. Princat Millosh dhe Mihailo Obrenoviq mbretëruan secili dy herë.
| Portreti | Emri | Lindja | Vdekja | Nga viti | Deri më | Shënime |
|---|---|---|---|---|---|---|
 | Millosh Obrenoviq I | 17 mars 1780 | 26 shtator 1860 | 6 nëntor 1817 | 25 qershor 1839 | |
 | Milan Obrenoviq II | Oktober 21, 1819 | Juli 8, 1839 | Juni 25, 1839 | Juli 8, 1839 | biri i Millosh Obrenoviqit I |
 | Mihailo Obrenoviq III | September 16, 1823 | Juni 10, 1868 | Juli 8, 1839 | September 14, 1842 | biri i Millosh Obrenoviqit I |
 | Aleksandar Karagjorgjeviq | Oktober 11. 1806 | Maj 3. 1885 | September 14, 1842 | December 23, 1858 | |
| | Millosh Obrenoviq I | Mars 17, 1780 | September 1860 | December 23, 1858 | September 26, 1860 | |
| | Mihailo Obrenoviq III | September 16, 1823 | Juni 10, 1868 | September 26, 1860 | Juni 10, 1868 | |
 | Milan Obrenoviq IV | Gusht 22, 1854 | Februar 11, 1901 | Juni 10, 1868 | Mars 6, 1882 |
Shiko gjithashtu
RedaktoReferime
Redakto- ^ a b c d e Michael R. Palairet (2002). The Balkan Economies C.1800-1914: Evolution Without Development (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 16–17. ISBN 978-0-521-52256-4.
- ^ Roth, Clémentine (2018). Why Narratives of History Matter: Serbian and Croatian Political Discourses on European Integration (në anglisht). Nomos Verlag. fq. 263. ISBN 3845291001. Marrë më 27 mars 2020.
- ^ The Institute of History etj. 2020, f. 137.
- ^ Stanford J. Shaw and Ezel Kural Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Volume 2: Reform, Revolution and Republic—The Rise of Modern Turkey, 1808–1975 (Cambridge University Press, 1977), p. 148.
- ^ Mijatović 1872, f. 265.
- ^ Rama, Shinasi (2019). Nation Failure, Ethnic Elites, and Balance of Power: The International Administration of Kosova (në anglisht). Springer. fq. 72. ISBN 3030051927. Marrë më 27 mars 2020.
Referime
Redakto- Mijatović, E.L. (1872). The History of Modern Serbia (në anglisht). W. Tweedie.
- The Institute of History, B.S.U.R.R.C.; Aleksandar Rastović, A.C.; Vučetić, B.; Tatjana Ćosović, Z.M.V. (2020). War, Peace and Nation building (1853 to 1918) (në anglisht). Institute of History. ISBN 978-86-7743-140-2.