1961 Türkiye anayasa referandumu

1961 Türkiye anayasa değişikliği referandumu
1961 Türkiye anayasa değişikliği referandumu
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1961) kabul edilmeli mi?
Yer	Türkiye
Tarih	Pazar, 9 Temmuz 1961 (62 yıl önce)

1961 Türkiye anayasa değişikliği referandumu Türkiye’de yapılan ilk halk oylamasıdır.

27 Mayıs Darbesi'nden sonra hazırlanan 1961 Anayasası için yapıldı. 9 Temmuz 1961’deki halk oylaması ile 1961 Anayasası, yüzde 38.3 'hayır' oyuna karşılık, yüzde 61.7 'evet' oyuyla kabul edildi.

Kampanya

Darbeyle iktidara gelen Millî Birlik Komitesi ve başkanı Cemal Gürsel "evet" oyunu desteklediler.^[1] Kampanya süreci "'evet' propagandasının serbest ve meşru, 'hayır' propagandasının hukuken serbest, fiilen yasak" olduğu bir süreç olarak betimlenmiştir. Darbeyi destekleyen Cumhuriyet Halk Partisi ve Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi "evet" propagandası yaptı. Kapatılan Demokrat Parti geleneğini temsil eden partilerden Yeni Türkiye Partisi de "evet" oyunu savundu. Aynı gelenekten gelen Adalet Partisi ise ilk başta çekimser bir tutum sergilese de, maruz kaldığı eleştiriler ve medyada çıkan "komünistlik" de dahil olmak üzere suçlamalar üzerine "evet" propagandası yaptı.^[2] Partinin bu tavrının kapatılmaktan kurtulmak için olduğu düşünülür.^[1]

Referandum sürecinde devlet kaynakları "evet" propagandası için kullanıldı. İstanbul'da vali, belediye başkanı, sıkıyönetim komutanı ve Temsilciler Meclisi üyelerinin de aralarında bulunduğu bir grup "evet" kampanyası planlamasında rol aldı. Benzer faaliyetler muhtarlar, kaymakamlar, öğretmenlerce de yürütüldü. Darbecilerin gençlerle kurduğu yakın ilişki çerçevesinde Türkiye Millî Talebe Federasyonu ve Türkiye Millî Gençlik Teşkilatı da ülke çapında "evet" propagandası yaptı.^[2]

Öte yandan, kapatılan Demokrat Parti mensupları açık "hayır" kampanyası yapamadıklarından içinde "hayır" geçen "Hayırda hayır vardır" gibi cümlelerin de dahil olduğu üstü kapalı bir propaganda yöntemi kullandılar.^[2]

Sonuçlar

1961 Türkiye anayasa değişikliği referandumu
Evet ya da hayır	Oylar	Yüzde
Evet	6.348.092	%61.7
Hayır	3.933.944	%38.3
Geçerli oy	10.282.036	%99.7
Geçersiz veya boş oy	39.075	%0.3
Toplam oy	10.321.111	%100.00

İl	Sandık sayısı	Kayıtlı seçmen	Katılım	Geçerli oy	Geçersiz oy	Evet	Evet (%)	Hayır	Hayır (%)	Katılım (%)
Adana	1.287	291.372	220.550	219.958	592	121.451	55,22	98.507	44,78	75,69
Adıyaman	425	102.408	86.452	86.321	131	57.512	66,63	28.809	33,37	84,42
Afyonkarahisar	905	217.347	180.011	179.492	519	107.039	59,63	72.453	40,37	82,82
Ağrı	595	80.728	71.011	70.642	369	58.543	82,87	12.099	17,13	87,96
Amasya	534	122.780	108.144	107.564	580	60.806	56,53	46.758	43,47	88,08
Ankara	2.382	577.573	469.314	468.127	1.187	320.199	68,40	147.928	31,60	81,26
Antalya	783	191.012	134.013	133.349	664	68.369	51,27	64.980	48,73	70,16
Artvin	388	91.409	57.727	57.612	115	44.809	77,78	12.803	22,22	63,15
Aydın	899	231.863	191.757	190.845	912	83.924	43,97	106.921	56,03	82,70
Balıkesir	1.420	345.132	294.428	293.051	1.377	154.507	52,72	138.544	47,28	85,31
Bilecik	373	79.055	68.596	68.168	428	40.981	60,12	27.187	39,88	86,77
Bingöl	352	51.674	45.639	45.456	183	36.204	79,65	9.252	20,35	88,32
Bitlis	302	45.343	39.491	39.348	143	26.174	66,52	13.174	33,48	87,09
Bolu	883	173.712	143.432	142.970	462	64.246	44,94	78.724	55,06	82,57
Burdur	367	87.370	68.535	68.297	238	48.242	70,64	20.055	29,36	78,44
Bursa	1.455	360.035	306.079	304.584	1.495	143.433	47,09	161.151	52,91	85,01
Çanakkale	764	171.883	147.506	146.769	737	76.580	52,18	70.189	47,82	85,82
Çankırı	584	116.694	98.608	98.182	426	54.802	55,82	43.380	44,18	84,50
Çorum	974	213.812	186.792	185.904	888	88.781	47,76	97.123	52,24	87,36
Denizli	824	210.934	160.522	159.911	611	78.137	48,86	81.774	51,14	76,10
Diyarbakır	880	166.758	138.187	137.896	291	101.757	73,79	36.139	26,21	82,87
Edirne	502	133.255	116.180	115.676	504	73.013	63,12	42.663	36,88	87,19
Elazığ	691	118.946	90.907	90.619	288	57.416	63,36	33.203	36,64	76,43
Erzincan	636	100.363	87.490	87.345	145	66.723	76,39	20.622	23,61	87,17
Erzurum	1.252	240.753	206.407	205.856	551	121.433	58,99	84.423	41,01	85,73
Eskişehir	752	175.240	151.166	150.698	468	98.491	65,36	52.207	34,64	86,26
Gaziantep	885	187.589	162.003	161.263	740	91.531	56,76	69.732	43,24	86,36
Giresun	738	185.179	121.064	120.407	657	74.547	61,91	45.860	38,09	65,38
Gümüşhane	614	115.513	89.139	88.936	203	52.102	58,58	36.834	41,42	77,17
Hakkari	179	25.574	21.705	21.630	75	20.095	92,90	1.535	7,10	84,87
Hatay	697	183.369	144.557	144.334	223	86.173	59,70	58.161	40,30	78,83
Isparta	474	113.559	90.109	89.645	464	58.056	64,76	31.589	35,24	79,35
Mersin	844	193.928	135.945	135.500	445	72.963	53,85	62.537	46,15	70,10
İstanbul	3.192	936.915	706.709	704.752	1.957	545.526	77,41	159.226	22,59	75,43
İzmir	1.945	535.614	436.582	435.030	1.552	216.558	49,78	218.472	50,22	81,51
Kars	981	220.769	189.249	189.082	167	175.394	92,76	13.688	7,24	85,72
Kastamonu	1.237	219.279	187.757	187.169	588	114.778	61,32	72.391	38,68	85,62
Kayseri	889	218.613	175.634	174.884	750	103.076	58,94	71.808	41,06	80,34
Kırklareli	430	115.130	99.166	98.440	726	58.837	59,77	39.603	40,23	86,13
Kırşehir	354	78.118	63.950	63.519	431	58.956	92,82	4.563	7,18	81,86
Kocaeli	571	137.004	110.103	109.472	631	64.247	58,69	45.225	41,31	80,36
Konya	1.763	445.074	352.910	351.739	1.171	218.807	62,21	132.932	37,79	79,29
Kütahya	786	187.251	156.867	156.068	799	65.254	41,81	90.814	58,19	83,77
Malatya	796	173.039	141.832	141.686	146	125.647	88,68	16.039	11,32	81,97
Manisa	1.365	321.399	270.920	269.994	926	118.476	43,88	151.518	56,12	84,29
Kahramanmaraş	718	167.663	120.911	120.522	389	61.697	51,19	58.825	48,81	72,12
Mardin	884	148.328	133.502	133.442	60	130.364	97,69	3.078	2,31	90,00
Muğla	580	151.312	112.510	111.737	773	56.744	50,78	54.993	49,22	74,36
Muş	413	65.558	57.287	56.765	522	44.882	79,07	11.883	20,93	87,38
Nevşehir	354	87.870	70.577	70.369	208	48.905	69,50	21.464	30,50	80,32
Niğde	591	145.859	116.372	115.957	415	68.421	59,01	47.536	40,99	79,78
Ordu	808	206.145	162.430	161.984	446	97.302	60,07	64.682	39,93	78,79
Rize	483	112.923	75.586	75.299	287	45.920	60,98	29.379	39,02	66,94
Sakarya	731	165.376	142.081	141.425	656	66.793	47,23	74.632	52,77	85,91
Samsun	1.232	286.962	249.189	248.193	996	106.667	42,98	141.526	57,02	86,84
Siirt	553	93.509	80.192	80.104	88	73.474	91,72	6.630	8,28	85,76
Sinop	502	120.560	100.904	100.597	307	70.804	70,38	29.793	29,62	83,70
Sivas	1.628	289.754	248.700	247.864	836	185.356	74,78	62.508	25,22	85,83
Tekirdağ	512	131.475	110.839	110.152	687	67.435	61,22	42.717	38,78	84,30
Tokat	924	198.545	177.321	176.550	771	100.712	57,04	75.838	42,96	89,31
Trabzon	930	243.804	134.829	134.448	381	80.155	59,62	54.293	40,38	55,30
Tunceli	437	59.634	45.651	45.615	36	43.367	95,07	2.248	4,93	76,55
Şanlıurfa	867	163.354	132.488	132.254	234	106.106	80,23	26.148	19,77	81,10
Uşak	398	90.732	65.282	65.155	127	49.206	75,52	15.949	24,48	71,95
Van	624	80.327	70.846	70.487	359	56.936	80,78	13.551	19,22	88,20
Yozgat	825	177.598	153.608	152.913	695	103.454	67,66	49.459	32,34	86,49
Zonguldak	1.106	270.246	234.861	232.014	2.847	108.797	46,89	123.217	53,11	86,91


Referandum sonuçlarını il bazında gösteren harita Evet Hayır	Referandum sonuçlarını ilçe bazında gösteren harita Evet Hayır

Dış bağlantılar

Referandum Sonuçları 16 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1961 halk oylaması il ve ilçelere göre seçim sonuçları

Kaynakça

^ ^a ^b "'2. Cumhuriyet'in anayasası'nın oylandığı 1961 referandumu". BBC Türkçe. 3 Nisan 2017. 10 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2017.
^ ^a ^b ^c Alkan, Mehmet Ö. (Nisan 2017). "27 Mayıs sonrası darbecilerin büyük kampanyası". #tarih, 35. ss. 64-71.

[bbc-1] "'2. Cumhuriyet'in anayasası'nın oylandığı 1961 referandumu". BBC Türkçe. 3 Nisan 2017. 10 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2017.

[tarih-2] Alkan, Mehmet Ö. (Nisan 2017). "27 Mayıs sonrası darbecilerin büyük kampanyası". #tarih, 35. ss. 64-71.

[1]

[2]