Hoàng phu nhân

Bà người huyện Bạch Thủy (nay là Hồng Hồ, Hồ Bắc), là con gái của danh sĩ Hoàng Thừa Ngạn (黄承彦) và Thái phu nhân, một quý phu nhân xuất thân từ dòng dõi họ Thái ở Trần Lưu, là con gái Thái Phúng (蔡讽), cùng cha với Thái Mạo và Thái phu nhân ở Kinh Châu Lưu Biểu. Tương truyền Hoàng thị là một người phụ nữ làn da ngăm đen, tướng mạo rất xấu xí, có tên tục Hoàng A Sửu (黃阿醜).

Khi Hoàng Thừa Ngạn biết Gia Cát Lượng muốn tìm người kết hôn, liền đối Lượng mà nói: "Ta có một đứa con gái da dẻ đen đúa, dung mạo xấu xí, nhưng có thể cùng ngươi xứng đôi.". Kết quả Gia Cát Lượng không để bụng dung mạo của bà, lập tức nhận lời kết hôn. Do đó dân gian lưu truyền câu ca dao: "Mạc tác Khổng Minh trạch phụ, Chính đắc A Thừa xú nữ."^[1][2], tức là "Chẳng ai chọn vợ như Khổng Minh, lấy phải cô Thừa xấu kinh".

Khi Khổng Minh bận sự vụ, mọi việc giáo dục hoặc việc nhà đều do bà trông nom. Về sau, con trưởng là Gia Cát Chiêm khi Tào Ngụy tấn công, đã tử thủ ở Miên Trúc, còn con nhỏ Gia Cát Hoài đối mặt Tấn Vũ Đế Tư Mã Viêm không hề vì tư lợi mà bán mình. Người đời đánh giá đây không thể không xét công lao giáo dục của Hoàng phu nhân.

• Tam quốc chí - sử thư của Trần Thọ
• Tam quốc chí chú - ghi chú của Bùi Tùng Linh.
• 貌醜心慧　孔明之妻－－黃月英